147 / 196
Eνατενίσεις
145
τολικής Θράκης, στην Πάνορμο της Προποντίδας,
στην Kω των Δωδεκανήσων, στην Tσέριανη της
Hπείρου, στη Λάρισα της Θεσσαλίας, στην Tρίπο-
λη του Λιβάνου, στην Ξάνθη της Δυτικής Θράκης
και στις Σέρρες της Kεντρικής Mακεδονίας
1
.
Γιαταπερισσότερααπότα εκτόςKύπρουMετό-
χια της Mονής Κύκκου δεν έχουν σωθεί λεπτομε-
ρείς αναφορές για τον τρόπο που περιήλθαν στην
κυριότητά της, ή που αποξενώθηκαν από αυτή στα
νεότερα χρόνια. Ούτε επίσης έχουμε υπόψη μας
πολλές σχετικές πληροφορίες για την κτηριακή
τους υποδομή, την κτηματική τους περιουσία και
την ύπαρξη ή όχι ναού σε αρκετά από αυτά. Είναι,
όμως, γνωστό ότι μερικά είχαν ναό, μοναστηρια-
κά καταλύματα και μεγάλη κτηματική περιουσία
(Βαρτζία), άλλα ναό ή προσκυνητάρι και κτήρια
με ή χωρίς κτηματική περιουσία (Διπλοκιόνιο,
Προύσα, Αττάλεια, Σμύρνη και Περίσταση), με-
ρικά μόνο κτήρια (Γαλατάς, Αδριανούπολη, Πά-
νορμος, Έφεσος, Κως και Τρίπολη), ενώ για άλλα
σώζονται πολύ λίγες πληροφορίες (Τσέριανη, Φι-
λιππούπολη, Αμάσεια, Λάρισα, Σέρρες και Ξάνθη).
Γνωρίζουμε επίσης, ότι οι «ταξιδιώτες» μοναχοί,
όπως ονομάζονταν οι προϊστάμενοι των εκτός Kύ-
προυMετοχίων της Mονής, έστελλαν στην Kύπρο
από τις περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνταν
διάφοραεκκλησιαστικάαντικείμενα,ταοποίααπο-
τελούσαν πρότυπο για την ανάπτυξη στο νησί της
κεντητικής, της ξυλογλυπτικής και της αργυρο-
χοΐας - χρυσοχοΐας. Ακόμη, η παραμονή των μονα-
χών αυτών σταMετόχια της Kωνσταντινούπολης,
της Σμύρνης και αλλού, όπου υπήρχαν ονομαστοί
ιεροψάλτες, συνέτεινε ώστε να μορφώνονται μου-
σικά και να συμβάλλουν, μετά την επιστροφή τους
στην Kύπρο, στην ευρύτερη διάδοση της βυζαντι-
νής μουσικής και τουπατριαρχικούύφους, υπηρε-
τώντας ως ψάλτες στηMονή και διδάσκαλοι στους
νεαρούς δοκίμους
2
. Eιδικότερα δε, τα Mετόχια της
Kωνσταντινούπολης συνέτειναν στην ομαλή δι-
εκπεραίωση διαφόρων κυπριακών υποθέσεων,
όπως για παράδειγμα το 1870, οπότε ο προϊστάμε-
νος στο Μετόχιο του Διπλοκιονίου Αρχιμανδρίτης
ΜελέτιοςΚυκκώτης, μερίμνησε γιατηδιευθέτηση
πολλών πρακτικών ζητημάτων, ώστε η πρεσβεία,
που είχε επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Kύπρου
(1865-1900) Σωφρόνιο, να πραγματοποιήσει σειρά
συναντήσεων με Οθωμανούς αξιωματούχους και
να επιτύχει την επαναδιευθέτηση του διοικητικού
καθεστώτος του νησιού, με ανεξαρτοποίησή του
από το βιλαέτι του Αρχιπελάγους, και την παροχή
βοήθειας προς τους κατοίκους, που δυστυχούσαν
εξαιτίας της ανομβρίας
3
.
Σταδιακά, οι νέες κοινωνικοοικονομικές συν-
θήκες, που δημιουργήθηκαν στα τέλη του 19ου
και στις αρχές του 20ού αιώνα, οδήγησαν τηMονή
Kύκκου στην εκποίηση των περισσοτέρων από
τα Mετόχια, που διατηρούσε εκτός Kύπρου. Aπό
επιστολή του Hγουμένου Kύκκου (1862-1890)
Σωφρονίου, ημερομηνίας 12Mαρτίου 1879, με την
οποία ενημέρωνε τη βρετανική διοίκηση για τα πε-
ριουσιακά στοιχεία της Mονής, πληροφορούμαστε
ότι είχε στην κυριότητά της τα Mετόχια στον Γα-
λατά και το Διπλοκιόνιο της Kωνσταντινούπολης,
στη Σμύρνη, την Προύσα και την Aδριανούπολη
4
.
Προφανώς, αναφερόταν στα πλέον προσοδοφόρα
από αυτά, αφού γνωρίζουμε από ασφαλείς πηγές
ότι την ίδια περίοδο είχε στην κατοχή της και τα
Mετόχια της Aττάλειας και της Tρίπολης του Λι-
βάνου
5
, όπως και αυτό στη Bαρτζία της Γεωργίας
6
,
που είχε σημαντικά εισοδήματα και είναι άγνωστο
γιατί ο Σωφρόνιος δεν το συμπεριέλαβε στην προ-
αναφερθείσα επιστολή του.
Στη συνέχεια εκποιήθηκαν τα Μετόχια στον
Γαλατά, την Αδριανούπολη, την Aττάλεια και την
Tρίπολη και παρέμειναν στην κατοχή της Mονής
αυτά στο Διπλοκιόνιο, την Προύσα, τη Σμύρνη
1
Για τα Mετόχια αυτά είχαμε δημοσιεύσει παλαιότερα τις εργασίες: «Το Μετόχιο της Μονής Κύκκου στη Γεωργία»,
Ενα-
τενίσεις
9 (2009) 138-141· «Tα Mετόχια της Mονής Kύκκου στη Mικρά Aσία και τον Πόντο»,
Eνατενίσεις
12 (2010) 198-103·
«Tο Mετόχιο της Mονής Kύκκου στην Kωνσταντινούπολη»,
Eνατενίσεις
15 (2011) 154-159· «Τα Μετόχια της Μονής Κύκ-
κου στην Ανατολική Ρωμυλία και την Ανατολική Θράκη»,
Eνατενίσεις
16 (2012) 100-105· «Τα εκτός Κύπρου Μετόχια της
Μονής Κύκκου»,
Eνατενίσεις
17 (2012) 130-137.
2
Για παράδειγμα, βλ. τις σχετικές αναφορές στη μελέτη μας: «Σχέσεις Μικράς Ασίας και Μονής Κύκκου»,
Eνατενίσεις
13
(2011) 126-130.
3
Kωστή Kοκκινόφτα,
HMονή Kύκκου στο Aρχείο της Aρχιεπισκοπής Kύπρου (1634-1878),
Λευκωσία 2011, σ. 88-100.
4
Iωάννη Θεοχαρίδη,
O Kώδικας 53 της Iεράς Mονής Kύκκου. Oι πολύπλευρες δραστηριότητες της Mονής κατά την περίοδο
1843-1897,
Λευκωσία 2004, σ. 185.
5
Bλ. Aνδρέα Tηλλυρίδη,
Aνέκδοτος Aλληλογραφία της Iεράς Mονής Kύκκου 1891-1897,
Λευκωσία 1996, όπου γίνεται ανα-
φορά στις σελ. 69-73, 81, 162 στοΜετόχιο της Aττάλειας, και στις σελ. 26-27, 49-51, 56, 66-69 σε αυτό της Tρίπολης.
6
Για το Mετόχιο αυτό έχει δημοσιευτεί εκτενής μονογραφία. Bλ. Aθανάσιου Kυκκώτη, Aνέκδοτα Έγγραφα του εν Γεωρ-
γίαMετοχίου της Iεράς Mονής Kύκκου, Λευκωσία 1998.