Ενατενίσεις | Τεύχος 22 Ιανουάριος - Ιούνιος 2014 | Περιοδική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κύκκου και Τηλλυρίας

Eνατενίσεις

133

ΔΥΟΣΧΟΛΙΑ

για τον ΒασίληΜιχαηλίδη

Α. Η επιστροφή

στους μεγάλους ποιητές

Κάθε κοινωνία, όταν είναι ζωντανή και νευρώ-

δης, στρέφεται τακτικά στους παλαιότερους λογοτέ-

χνες της που κατέθεσαν ποιότητα, στρέφεται στους

μεγάλους της ποιητές. Σχεδόν κάθε γενιά θα σκύψει

πάνω στο έργο τους, για να το μελετήσει πάλι με νέα

θεωρητικά εργαλεία, φωτίζοντάς το από καινούργιες

πλευρές που επιζητεί η εκάστοτε σύγχρονη ευαισθη-

σία. Αναλόγως, κάθε μεγάλος ποιητής θα προκαλεί τη

στροφή τακτικά στο έργο του, θα προκαλεί κάθε νέα

γενιά να τον ανακαλύψει ξανά, να βρει και να εξορύ-

ξει εκείνα τα κρυσταλλώματα ποιητικής ευαισθησίας

από τους στίχους του που προσιδιάζουν στην επο-

χή της. Στην Κύπρο η περίπτωση του ποιητή

ΒασίληΜιχαηλίδη είναι χαρακτηριστική.

Πρόσφατα, από τις εκδόσεις Αιγαί-

ον, με τη φιλολογική φροντίδα και

κριτική του φιλόλογου–ποιητή Κώ-

στα Βασιλείου κυκλοφόρησαν τα

Άπαντα του Βασίλη Μιχαηλίδη σε

μια επιμελημένη σειρά έξι τόμων. Η

πρώτη κυκλοφορία των ποιημάτων

του Βασίλη Μιχαηλίδη, εν είδει συ-

γκεντρωτικής έκδοσης, έγινε το 1911

με τη συνδρομή φίλων του ποιητή. Σε

λίγα χρόνια, το 1917, ο ποιητής πεθαί-

νει. Είκοσι πέντε χρόνια μετά το θάνατό

του, το 1942, κυκλοφορεί η επιλογή από

τα ποιήματά του, με πρόλογο και επιμέλεια

του Αντώνη Ιντιάνου. Ακολουθεί η έκδοση του

Δήμου Λεμεσού, το 1960, με προλεγόμενα του Ν. Ξι-

ούτα (το βιβλίο επανεκδόθηκε αργότερα από τις εκδό-

σεις Επιφανίου με εισαγωγή του Νίκου Ορφανίδη).

Μετά, το 1987, από τις εκδόσεις του Χρ. Ανδρέου, κυ-

κλοφόρησαν τα

Άπαντα

του ποιητή με επιμέλεια του

Παύλου Παρασκευά. Τα

Άπαντα

συνοδεύονταν και

από τον τόμο του Γιάννη Κατσούρη,

Βασίλης Μιχαη-

λίδης, η ζωή και το έργο του.

Η δίτομη αυτή σειρά των

εκδόσεων Χρ. Ανδρέου επανακυκλοφόρησε το 2002.

Και το 2007, ολοκληρώνεται η έκδοση του Κώστα

Βασιλείου. Ο Βασίλης Μιχαηλίδης είναι το αγκω-

νάρι της λογοτεχνικής δημιουργίας του τόπου μας,

αποδεικνύεται «λίθος εις κεφαλήν γωνίας». Βλέπου-

με, λοιπόν, μέσα σε 95 χρόνια που μεσολαβούν από

του θάνατο του ποιητή τέσσερις συγκεντρωτικές εκ-

δόσεις των ποιημάτων του, κατά μέσον όρο: μία κάθε

23 χρόνια περίπου. Μία για κάθε γενιά.

Β. Ο φωνογράφος στην ποίηση

Για τη μελέτη της λογοτεχνίας ένα ενδια-

φέρον στοιχείο αποτελεί και η εισαγωγή των

καινούργιων εφευρέσεων στο ποιητικό σώμα.

Γιατί πέραν από την πάγια θεματογραφία της

ποίησης (έρως, θάνατος, χρόνος, ανθρώπινες

σχέσεις, υπαρξιακά ερωτήματα κ.ά.), είναι πολύ

σημαντικό να δούμε πώς αυτή «οικειοποιείται»

και το νέο τεχνολογικό περιβάλλον, που δημι-

ουργεί η ανθρώπινη επινοητικότητα. Πότε, λοι-

πόν, μπαίνει το θέμα του τρένου, του αυτοκινή-

του, του αεροπλάνου μέσα στους στίχους ενός

ποιήματος; Πότε εμφανίζεται για πρώτη φορά ο

ηλεκτρονικός υπολογιστής, το σινεμά, το τηλέ-

φωνο ή η τηλεόραση σε ένα ποίημα; Η ανίχνευ-

ση του θέματος είναι πάντοτε ενδιαφέρουσα και

κάποτε κρύβει και εκπλήξεις. Χαρακτηρι-

στικό παράδειγμα το θέμα του φωνογρά-

φου, η δυνατότητα αποτύπωσης της

φωνής, στον περιστρεφόμενο κύλιν-

δρο στην αρχή, και η αναπαραγω-

γή και ακρόαση αυτής της φωνής.

Ο φωνογράφος εφευρέθηκε από

τον Έντισον το 1878. Λίγα χρόνια

αργότερα μπαίνει και στη λογοτε-

χνία. Στο έργο του Ρόμπερτ Λούις

Στήβενσον,

Δρ. Τζέκυλ και μίστερ

Χάιντ,

που κυκλοφόρησε το 1886,

αναφέρεται η ηχογράφηση ενός

μηνύματος για να ακουστεί από τον

φωνογράφο.

Κι εδώ συμβαίνει το εκπληκτικό

με τον Βασίλη Μιχαηλίδη που από τους

πρώτους αναφέρεται στο θέμα του φωνογρά-

φου. Στο εκτενές ποίημά του «Ρωμιός και Τζων

Πουλλής Τζιονής και Κακουλλής», που έγραψε

γύρω στο 1903, υπάρχει το θέμα του φωνογρά-

φου, με την καινούργια αυτή συσκευή ηχογρα-

φείται η κυπριακή διάλεκτος [Έχω ένα φωνο-

γράφο από τα τελειότερα [...] την γλώσσαν την

κυπριακήν την έχω μαζεμένην/ ’δω μέσα ’δω

κλεισμένη]. Εξ όσων γνωρίζω ο Βασίλης Μιχα-

ηλίδης είναι ο πρώτος που εισάγει τον φωνογρά-

φο στη νεοελληνική ποίηση. Είχε το νεύρο και

την ετοιμότητα από την περιφερειακήΚύπρο να

συνειδητοποιήσει τις αλλαγές που θα επέφερε

στη ζωή ο φωνογράφος, να τον εντάξει στη θε-

ματογραφία του, να δει τις συνέπειες αυτής της

ανακάλυψης σε θέματα πολιτιστικά. Κι αυτά

όλα στη Κύπρο του 1903, όταν το νησί μας, όσον

αφορά το θέμα των νέων εφευρέσεων, ήταν από

τα πιο «απομακρυσμένα» στα νέα τεχνολογικά

επιτεύγματα. Όμως το πρωτοπόρο πνεύμα του

ΒασίληΜιχαηλίδη τόλμησε.

■

Του Σάββα Παύλου,

Φιλολόγου, ερευνητή