158
Eνατενίσεις
Αν όλοι οι άνθρωποι στρέψουν τη διάθεση της
ψυχής τους προς την απόκτηση λιγότερων υλι-
κών αγαθών, τότε, υποστηρίζει ο Γρηγόριος, θα
σταματήσει η διάκριση σε ανώτερο και κατώτερο.
Επίσης, δεν θα μοιράζεται πια η ζωή στα αντίθετα,
δηλαδή δεν θα στεναχωρεί τον άνθρωπο η πενία,
δεν θα τον ταπεινώνει η δουλεία, δεν θα τον λυπεί
η περιφρόνηση, επειδή όλα θα είναι κοινά σε όλους!
Με τον τρόπο αυτό, διακηρύττει ο Γρηγόριος, θα
κυριαρχεί πλέον στη ζωή των ανθρώπων η ισότη-
τα μπροστά στο νόμο και το ίσο δικαίωμα λόγου,
αφού εκούσια θα εξισώνεται η περίσσεια με την έλ-
λειψη. Όταν τελικά γίνει αυτό, τότε δεν θ’ απομεί-
νει βάση για εχθρότητα. Ο φθόνος θα αδρανήσει,
το μίσος θα νεκρωθεί, η μνησικακία θα εξοριστεί,
το ψεύδος, η απάτη, ο πόλεμος, όλα αυτά, που προ-
ξενούν τα κακά στον κόσμο, λόγω ακριβώς της
πλεονεκτικής επιθυμίας για συσσώρευση υλικών
αγαθών. Όταν, τέλος, εξοριστεί αυτή η ασυμπαθής
διάθεση από τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου,
θα συνεξοριστούν οπωσδήποτε και όλοι οι βλαστοί
της κακίας. Παράλληλα, καταλήγει ο Γρηγόριος,
με την αφαίρεση των κακών από την ψυχή του
ανθρώπου τη θέση τους καταλαμβάνει ο κατάλο-
γος των αγαθών, δηλαδή η ειρήνη και η δικαιοσύ-
νη και όλα όσα θεωρούνται αγαθά.
Ο άνθρωπος με τον τρόπο αυτό γίνεται πνευ-
ματικός, δηλαδή γεύεται το Άγιο Πνεύμα, με τη
βοήθεια του οποίου θα ξεφύγει από τις απατηλές
φαντασίες που του προκαλούν οι ενασχολήσεις
του με τα πρόσκαιρα υλικά αγαθά. Ο πνευματικός
άνθρωπος, για το Γρηγόριο, είναι εκείνος που ανα-
τρέπει τον κόσμο του ψεύδους και του ανυπόστα-
του, όπως είναι η φιλοχρηματία και η κενοδοξία.
Είναι αυτός που απορρίπτει και μεταλλάσει την
πονηρή του προαίρεση, αφού αυτή ταυτίζεται με
την ανισότητα των κοινωνικών τάξεων από όπου
απορρέει η ποικίλη και πολυειδής ανωμαλία των
ανθρωπίνων πραγμάτων. Έτσι, ο πνευματικός
βίος δεν μπορεί παρά να είναι ακριβώς το αντίθετο,
δηλαδήη επικράτησητης κοινωνικής ισότητας και
της δικαιοσύνης. Η πνευματική ζωή, για το Γρη-
γόριο, απορρέει από την ενατένιση των εσχάτων
και τη συμμετοχή σ’ αυτά μέσω της Εκκλησίας,
αφού αυτά μιλούν για ένα καινούργιο τρόπο οργα-
νώσεως του ενδοκοσμικού βίου των ανθρώπων, ο
οποίος όμως χαρακτηρίζεται από τη δυναμική της
μη ταύτισης με το κατεστημένο κοινωνικό σύστη-
μα της αλλοτρίωσης.
Αυτό το νόημα της προσήλωσης στα έσχατα
και των συνεπειών, που συνεπάγονται για την
κοινωνική ζωή, απορρέει, σύμφωνα με το Γρηγό-
ριο, από τη βαθύτερη και πιο προσεκτική ερμηνεία
του χωρίου του πέμπτου «Μακαρισμού». Οάνθρω-
πος, λόγω της κατ’ εικόνα Θεού δημιουργίας του,
έχει στα σπλάχνα του όλες τις αφορμές και τις αι-
τίες όλων των αγαθών. Έτσι, δεν υπάρχει άλλος
τρόπος να επιτύχει ό,τι επιθυμεί, αν δεν χαρίσει ο
ίδιος το αγαθό στον εαυτό του. Στην προαίρεση,
λοιπόν, του ανθρώπου, σύμφωνα με το Γρηγόριο,
επαφίεται η εκλογή του κακού και του καλού.
Από αυτά αποδεικνύεται σαφώς η αυτοκυρίαρχη
και αυτεξούσια δύναμη, η οποία κατασκευάστηκε
μέσα στην ανθρώπινη φύση από το Θεό Δημιουρ-
γό. Επομένως, όλα εξαρτώνται από την προαίρεση
του ανθρώπου, είτε τα αγαθά είτε τα χειρότερα.
Έτσι, σύμφωνα με τον Επίσκοπο Νύσσης,
όταν θα έρθει η ώρα της θείας Κρίσης, κατά τη
Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, με αδέκαστη και
δίκαιη ψήφο, ακολουθώντας την προαίρεση των
ανθρώπων, ο Θεός θα απονείμει στον καθένα εκεί-
νο που οι ίδιοι διάλεξαν για τον εαυτό τους. Ακο-
λουθώντας τον Απόστολο Παύλο, ο Γρηγόριος θα
τονίσει στους ακροατές του ότι, σε όποιους ζητούν
δόξα και τιμή στον ουρανό, επειδή έχουν επιμείνει
στα αγαθά έργα, ο Χριστός θα τους δώσει την αιώ-
νια ζωή. Αντίθετα, σε όσους δεν υπακούουν στην
αλήθεια, αλλά ακολουθούν την αδικία θα τους
δώσει οργή και θλίψη, ως πικρή ανταπόδοση των
πράξεών τους. ΟΓρηγόριος παρομοιάζει την κρίση
του Θεού στα έσχατα σαν ένα καθρέφτη, ο οποίος
εξομοιώνεται σύμφωνα με τις διαθέσεις των αν-
θρώπων και με ό,τι αυτοί κουβαλάνε μέσα τους. Ο
άνθρωπος αποβαίνει με τον τρόπο αυτό δικαστής
του εαυτού του, αφού κρίνοντας τους κατώτερούς
του, αν θα τους συμπαρασταθεί ή όχι, τελικά απο-
φασίζει για τον εαυτό του.
