150
Eνατενίσεις
νή κοιλάδα διατρέχει τον χώρο με κατεύθυνση νο-
τιοανατολική, καταλήγοντας στην ακτή. Ο χώρος
είναι αρκετά μεγάλης έκτασης και η επιφανειακή
του εξέταση προσφέρει σημαντικό αριθμό αρχαί-
ων καταλοίπων. Σε διάφορα σημεία υπάρχουν
ακόσμητοι κίονες πεσμένοι στο έδαφος. Σε άλλα
σημεία υπάρχουν μεγάλες βάσεις κιόνων. Στο νό-
τιο άκρο του χώρου βρίσκονται λαξευτοί τάφοι
με «δρόμο» χωρίς σκαλοπάτια, σε μορφή ράμπας.
Άλλοι λαξευτοί τάφοι, κάποιοι μεγάλων διαστάσε-
ων, βρίσκονται στο νοτιοανατολικό απότομο άκρο
του υψώματος, που «βλέπει» προς την ακτή. Στον
χώρο αυτό έχει ανεγερθεί πρόσφατα ένα υποστα-
τικό και ένας τάφος χρησιμοποιείται ως αποθήκη.
Στηβόρειαπλευρά, ψηλότερα στο λόφο, υπάρχουν
κατάλοιπα ενός ελαιοπιεστηρίου. Παντού δε ανευ-
ρίσκονται πολλά θραύσματα αγγείων.
Είναι προφανές ότι η όλη περιοχή αποτελού-
σε τον χώρο ενός μεγάλου οικισμού, μίας αρχαίας
πόλης. Τίθενται, συνεπώς, διάφορα ερωτήματα:
Ποια πόλη ήταν αυτή; Σε ποια χρονική περίοδο
είχε ιδρυθεί και ακμάσει; Πότε και γιατί καταστρά-
φηκε και εγκαταλείφθηκε;
Ερωτήματα που, βέβαια, δεν είναι δυνατό να
απαντηθούνε με απόλυτη βεβαιότητα χωρίς να
διεξαχθεί κανονική ανασκαφική εργασία. Θα προ-
σπαθήσω, ωστόσο, να δώσω κάποιες προκαταρκτι-
κές εισηγήσεις, ύστερα και από επανειλημμένες
επισκέψεις μου στο χώρο.
Οι κίονες που βρίσκονται πεσμένοι στο έδα-
φος δεν είναι μαρμάρινοι αλλά λίθινοι. Το ίδιο
και οι βάσεις των κιόνων. Υπάρχουν, ορατοί, του-
λάχιστον πέντε, οι τρεις όχι ακέραιοι σε ύψος, οι
άλλοι δύο άγνωστο, αφού τμήμα τους είναι σκε-
πασμένο από χώμα. Τουρκοκύπριος βοσκός, που
με είχε οδηγήσει αρχικά στο χώρο, μου έδωσε και
την πληροφορία ότι υπήρχανε πολύ περισσότεροι
κίονες, άγνωστο πόσοι. Όμως πριν μερικά χρό-
νια κάποιοι Τούρκοι δοκίμασαν να τους πάρουνε.
Κάποιους μετέφεραν στην ακτή, προσπάθησαν να
τους φορτώσουνε σε καράβι, δεν το κατόρθωσαν
όμως. Φορτώσανε μερικούς, ενώ άλλοι τους πέσα-
νε στη θάλασσα και σήμερα βρίσκονται στο βυθό.
Εκτός δε των κιόνων, τι άλλο σηκώσανε, άραγε,
και μεταφέρανε, ποιος ξέρει πού;
Οι υπάρχοντες κίονες βρίσκονται πεσμένοι
στις πλευρές της στενής κοιλάδας. Ίσως θα πρέπει
να υποθέσουμε ότι η ίδια η μακρόστενη κοιλάδα
ήτανε ο χώρος αρχαίας αγοράς, που περιβαλλόταν
από στοές με κιονοστοιχίες. Φαίνεται ότι οι κίο-
νες ήσαν πολλοί για να θεωρήσουμε ότι ανήκανε
σε κάποιο παλαιοβυζαντινό ναό, εκτός κι αν ο ναός
ήτανε αρκετά μεγάλος σε διαστάσεις και με περισ-
σότερα από τρία κλίτη (τα τρία κλίτη χρειάζονται
μόνο δύο σειρές κιόνων για τον μεταξύ τους δια-
χωρισμό). Ωστόσο δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο
να επρόκειτο για μία παλαιοχριστιανική βασιλική
που, εκτός από το διαχωρισμό της σε κλίτη, περι-
βαλλόταν και από στοές. Αλλά πάλι ο χώρος της
κοιλάδας, αφύσικα συμμετρικός, πιθανό να φιλο-
ξενούσε το αρχαίο γυμνάσιο της πόλης ή το στάδιό
της. Οι υποθέσεις αυτές δεν ημπορούν φυσικά να
επιβεβαιωθούν χωρίς ανασκαφική εργασία, ενώ
είναι άγνωστος και ο συνολικός αριθμός των κιό-
νων που υπήρχαν. Το είδος των κιόνων, πάντως,
νομίζω ότι δηλώνει μάλλον την ύπαρξη παλαιο-
χριστιανικής βασιλικής.
Οι τάφοι πάλι, παραπέμπουν τουλάχιστον
στην Ελληνιστική εποχή (4ος – 1ος π.Χ. αιώνες). Ο
πλέον προσβάσιμος από αυτούς, με μεγάλο λαξευ-
τό θάλαμο, έχει τώρα καθαριστεί και χρησιμοποιη-
θεί από βοσκούς της περιοχής που δημιούργησαν
εκεί τις εγκαταστάσεις τους. Μία μάλιστα μάντρα
δημιουργήθηκε στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο,
στο νότιο τμήμα του, στην περιοχή των λαξευτών
τάφων, όπου υπάρχουν και δύο, τουλάχιστον, πη-
γάδια. Φυσικά οι τάφοι, ή τουλάχιστον κάποιοι
από αυτούς, είχαν συληθεί στο παρελθόν.
Το ότι οι τάφοι παραπέμπουν σε προ Χριστού
εποχές, τούτο δεν αποκλείει τη γνώμη που εξέ-
φρασα πιο πάνω, ότι στο χώρο ίσως να υπήρχε και
παλαιοχριστιανικός ναός. Απλώς η αρχαία πόλη
είχε συνεχίσει τη ζωήκαι ύπαρξή της και κατά την
Κίονες στο έδαφος
