Eνατενίσεις
159
Σύμφωνα και με την Ευαγγελική περικοπή
τηςΚρίσεως, οι άνθρωποι θα διαχωριστούν αριστε-
ρά και δεξιά του Χριστού, ανάλογα με την εκπλή-
ρωσηήμητων έξι έργων ελεημοσύνης. Οελεήμων
είναι, σύμφωνα με την παραβολή αυτή, πηγή της
αγάπης προς το Θεό και τους ανθρώπους. Οι ελεή-
μονες, σύμφωνα με το Γρηγόριο, κέρδισαν την ευ-
σπλαχνία με όσα έπραξαν, ενώ αντίθετα οι υπόλοι-
ποι με τη σκληρότητά τους προς τους συνανθρώ-
πους τους τράβηξαν εναντίον τους τη σκληρότητα
του Θεού. Για το Γρηγόριο, ο κάθε άνθρωπος στα
έσχατα θα θερίσει οπωσδήποτε ό,τι σπείρει, δηλαδή
θα κριθεί σύμφωνα με τις πράξεις του έναντι των
συνανθρώπων του, αφού δε γίνεται αλλιώς. Σπο-
ρά, επεξηγεί ο Γρηγόριος, είναι η προαίρεσής του
ανθρώπου και θέρος η ανταμοιβή της προαίρεσής
του. Επομένως, όσοι διαλέξουν στη διάρκεια της
ζωή τους να επιτελούν αγαθά έργα, τότε θα πάρουν
στα έσχατα αυτό το οποίο οι ίδιοι έπρατταν, δηλα-
δή την ελεημοσύνη, γιατί, όπως υποστηρίζει ο
Γρηγόριος, αυτήν ακριβώς τη διάθεση προσφοράς
των ανθρώπων θα την ακολουθήσει και η θεία ευ-
σπλαχνία. Καταλήγοντας ο Γρηγόριος τονίζει ότι
αυτοί και όχι οι άλλοι θα κερδίσουν την ουράνια
Βασιλεία, αφού ο Χριστός στον πέμπτο «Μακαρι-
σμό» με το «αυτοί» προσδιορίζει τους ελεήμονες.
Έτσι, ο ελεήμονας είναι άξιος μακαρισμού γιατί ο
καρπός του ελέους του γίνεται απόκτημα εκείνου
που ελεεί.
Τέλος, με ένα τολμηρό συλλογισμό, ο Γρηγό-
ριος υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της Κρίσε-
ως αυτοί που θα κρίνουν θα είναι όσοι ευεργετή-
θηκαν από τους έχοντες και κατέχοντες και όχι
ο ίδιος ο Χριστός. Όταν θα παραστούν οι άνθρω-
ποι ενώπιον του Χριστού και θα έρθει η ώρα της
προσωπικής τους εξέτασης, αυτοί που έχουν ευ-
εργετηθεί από εκείνον θα τον αναγνωρίσουν και
θα τον επευφημούν με ευχαριστίες μπροστά στο
Θεό. Αυτός ο άνθρωπος δεν θα χρειαστεί άλλο
μακαρισμό, αφού έγινε η ανακήρυξή του μπρο-
στά σε τόσους θεατές για τις άριστες πράξεις που
έκανε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η τελική
ευτυχία του ανθρώπου δεν αποτελεί, συνεπώς,
αποτέλεσμα υλικού πλούτου, αλλά εκδήλωση
ευχαριστίας και αγάπης από όσους ευεργέτησε. Ο
συγκεκριμένος άνθρωπος, διατείνεται ο Γρηγόρι-
ος, δεν θα δεχόταν ποτέ να ανταλλάξει αυτή την
ευτυχία, ούτε αν του έδιναν καλυμμένα με χρυ-
σό όλα τα βουνά, τις πεδιάδες, τις κοιλάδες και τις
θάλασσες της γης.
Αντίθετα, ο πλούσιος θα κριθεί από τους συ-
νανθρώπους του για τη σκληρότητα και την απαν-
θρωπιά του. Όλοι όσοι τον είχαν συναντήσει στη
ζωή τους θα του λένε, σύμφωνα με το Γρηγόριο,
«θυμήσου ότι απόλαυσες τα αγαθά στη ζωή σου,
ότι μέσα στα φρούρια του πλούτου σου έκλεισες
μαζί το έλεος κι άφησες πάνω στη γη την ευσπλα-
χνία. Δεν έφερες στην εδώ ζωή τη φιλανθρωπία,
επομένως, δεν έχεις τώρα αυτό που δεν είχες, δεν
βρίσκεις αυτό που δεν φύλαξες, δε μαζεύεις αυτό
που δεν σκόρπισες απλόχερα, δε θερίζεις αυτό που
δεν έσπειρες».
Καταλήγοντας ο Γρηγόριος συμπεραίνει ότι:
«το θέρος, λοιπόν, είναι αντάξιο της σποράς: έσπει-
ρες την πίκρα, μάζεψε τώρα τους καρπούς της.
Τίμησες τη σκληρότητα, έχε αυτό που αγάπησες.
Δεν έριξες βλέμμα συμπόνιας, τότε δε θα λάβεις
ούτε βλέμμα ευσπλαχνίας. Έδειξες αδιαφορία για
τη θλίψη των άλλων, θα έχεις αδιαφορία για τη
δική σου καταστροφή. Απέφυγες εσύ το έλεος, θα
σε αποφύγει κι εκείνο. Αποστράφηκες το φτωχό,
θα σε αποστραφεί κι αυτός που πτώχευσε για χάρη
σου», εννοώντας εδώ το Χριστό.
Όλα αυτά για το Γρηγόριο είναι τελικά μάταια,
αφού κανένα από αυτά τα υλικά δεν θα βοηθήσει
τους πλούσιους στην κόλαση. Κανένα από τα αγα-
θά που έχουν αποκτήσει οι πλούσιοι στη γη δεν
μπορεί να φωτίσει το σκοτάδι, να σβήσει τη φλό-
γα που καίει και να απομακρύνει το ασταμάτητο
σαράκι. Λέγοντας όλα αυτά τα φρικτά παραδείγ-
ματα, ελπίζει ότι θα κάνει τους πλούσιους να σκε-
φτούν λίγο διαφορετικά τα πράγματα και έτσι να
στραφούν προς την ελεημοσύνη. Η εσχατολογική
αυτή ματιά του Γρηγορίου διαδραματίζει σημαντι-
κό ρόλο στην εκδήλωση της ελεημοσύνης, αφού
από αυτήν πηγάζει και σ’ αυτήν έχει την τελική
της κατάληξη.
Τα έσχατα, επομένως, αποτελούν για το Γρηγό-
ριο μια ιδιαίτερα ανατρεπτική και επαναστατική
δύναμη του παρόντος σχήματος του κοινωνικού
βίου. Τα έσχατα δεν είναι μόνο η κριτική του πα-
ρόντος σχήματος του κόσμου, αλλά και η δυνα-
μική της μεταμόρφωσής του. Για να θεραπευθεί
η κοινωνική ανισότητα, απαιτείται μετασχηματι-
σμός του περιεχομένου του ανθρώπινου κοινωνι-
κού βίου, συνοδευόμενος από τον ανάλογο τρόπο
πραγματώσεώς του. Η ακόρεστη δίψα του Γρηγο-
ρίου Νύσσης για την κοινωνική δικαιοσύνη προ-
έρχεται από τη θεώρησή του για τον κόσμο ως το
χώρο όπου επιτελείται η ατελεύτητη εσχατολογι-
κή δυναμική, η οποία και τον μεταμορφώνει σε
Βασιλεία του Θεού.
■
