Ενατενίσεις | Τεύχος 22 Ιανουάριος - Ιούνιος 2014 | Περιοδική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κύκκου και Τηλλυρίας

Eνατενίσεις

ως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀλλά καί

τό νομικό πλαίσιο τῆς δικαιοδοσίας του καί τῶν

εὐθυνῶν του ἀπέναντι στήν Πύλη

. Μέ τά προ-

νόμοια, πού ἔπαιξαν καθοριστική σημασία γιά

τήν τύχη τοῦ ὑπόδουλου Ἑλληνισμοῦ καί εἰδι-

κότερα γιά τήν πνευματική του ὑπόσταση

, ἡ

Ἐκκλησία ἐντασσόταν μέσα στό διοικητικό μη-

χανισμό τῆςὈθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἐνῶ ὁ

Πατριάρχης ἀποκτοῦσε μιά ἰδιότητα, ἄγνωστη

μέχρι τότε, τήν ἰδιότητα τοῦἘθνάρχη.

Ἕνα ἀπό τά βασικότερα προνόμια πού πα-

ραχώρησε ὁ Πορθητής στούς Ἕλληνες ἦταν ἡ

ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς τους συνειδήσε-

ως. Μέ σχετικό μπεράτι (Διάταγμα) πού ἐκδό-

θηκε, οἱ ὑπόδουλοι χριστιανοί ἦσαν ἐλεύθεροι

νά ἐκτελοῦν ἀνεμπόδιστα τά θρησκευτικά τους

καθήκοντα. Δυστυχῶς ὅμως τό σουλτανικό Δι-

άταγμα αὐτό εἶχε μονάχα θεωρητική ὑπόστα-

ση, ἀφοῦ στήν πράξη ὁ διωγμός ἐναντίον τῆς

Ἐκκλησίαςἦτανμιάὀδυνηρήπραγματικότητα

Γενικά τά προνόμοια, εἴτε γραπτά εἴτε ἄγραφα,

ἦσαν ἀσαφή καί ἀδιαμόρφωτα καί στηρίζονταν

στίς ἑκάστοτε καλές διαθέσεις τῶν Σουλτάνων

Οἱ κυριότερεςἀφορμές τῶννέωνδιωγμῶνἐνα-

ντίον τῶν χριστιανῶν ἦσαν: Ἡ μισαλλοδοξία καί

ὁ θρησκευτικός φανατισμός τῶν Τούρκων

. Ἡ

τουρκική οἰκονομική ἀπληστία

. Ἡ προσπάθεια

τῶν Μουσουλμάνων γιά σταθεροποίηση τῆς ἐπι-

κρατήσεώς τους μαζί μέ τήν τάση γιά ἐπέκταση

τῆς κυριαρχίας τους. Ἡἀνήθικη στάση τῶν Τούρ-

κων σέ βάρος χριστιανῶν νεανίδων καί ἡ ἀνάλογη

στάση μουσουλμανίδων κατά χριστιανῶν νέων

Ἡ ἁπλή φιλονικία χριστιανοῦ μέ Τοῦρκο καθώς

καί ἡ χάρη ἀστεϊσμοῦ ἀμφίεση ἀπό χριστιανούς

τουρκικῶνἐνδυμάτων

. Τάἐπαναστατικάκινήμα-

τα τῶν νεομαρτύρων. Ἡψεύτικη ἤ ἀληθινή κατη-

γορία ὅτι χριστιανός μέ ὁποιοδήποτε τρόπο πρό-

σβαλε προσωπικά Τοῦρκο ἤ τόν ζημίωσε οἰκο-

νομικά ἤ ἠθικά. Ἡ φανερή καί αὐξημένη ἐκπαι-

δευτική καί φιλανθρωπική δράση

καί κυρίως ἡ

ἀποστασίαἀπό τόΜουσουλμανισμό.

Τό τρομερότερο ὅμως πλῆγμα ἐναντίον τοῦ

Ἑλληνισμοῦ σ’ αὐτή τήν τραγική γιά τό Γένος

μας περίοδο εἶναι οἱ ἐξισλαμισμοί, πού ἀπο-

τέλεσαν διαρκή ἀφαίμαξη τῶν Ἑλλήνων καί

σοβαρή ἀπειλή ἐξαφανίσεώς τους. Καί ἐνῶ θε-

ωρητικά ὁ βίαιος ἐξισλαμισμός δέν ἦταν ἐπιβε-

βλημένος ἀπό τόν ἱερό νόμο τοῦ Ἰσλάμ, ἀφοῦ οἱ

θρησκεῖες τῆς βίβλου ἦσαν κάτω ἀπό ὁρισμένες

προϋποθέσεις ἀνεκτές, στήν πράξη ἡ κατάστα-

ση ἦταν διαφορετική

Ἔτσι ἡ ἄμεση καί ἔμμεση βία, ὁ πειθανα-

γκασμός, οἱ ἐξουθενωτικοί φόροι, οἱ κάθε φύσε-

ως καταπιέσεις καί αὐθαιρεσίες τῶν Τούρκων,

ὁ προσηλυτιστικός ζῆλος τῶν φανατικῶν δερβί-

σιδων καί οἱ ἐξευτελιστικοί ὅροι ζωῆς πού ἐπέ-

βαλλε ὁ κατακτητής ἀποτελοῦσαν καθημερινή

πραγματικότητα

. Τό κυριότερο ὅμως αἴτιο

τῶν ἐξισλαμισμῶν ἀποτελοῦσαν οἱ οἰκονομικοί

λόγοι καί ἰδίως οἱ ἐπαχθεῖς φορολογικές ὑπο-

χρεώσεις τῶν χριστιανῶν ραγιάδων, πού ἀπο-

τελοῦσαν μέρος τῆς μειονεκτικῆς τους θέσεως.

Ἑπομένως οἱ δύσκολες συνθῆκες διαβιώσεως

καί ἡ σημαντική διαφοροποίηση τῶν φόρων με-

ταξύ Χριστιανῶν καί Μουσουλμάνων ἀνάγκα-

ζαν τούς πρώτους νά προσέλθουν στό Ἰσλάμ

Πέρα ἀπό αὐτά ἐπικρατοῦσε ἡ ἀντίληψη

ὅτι ὁ Θεός ἐγκατέλειψε τούς χριστιανούς γιά τά

ἁμαρτήματά τους καί εὐνοοῦσε πιά τούς ὀπα-

δούς τοῦ Ἰσλάμ

Χ. Πατρινέλη, «ἩἘκκλησία καί ἡὈρθοδοξία»,

ΙΕΕ 10

(1974), σ.93.

Παν. Χ. Ζιώγα,

Προβλήματαπαιδείας τοῦἙλληνισμοῦκατά τόνπρῶτοαἰώνα τῆς Τουρκοκρατίας,

Θεσσαλονίκη1982, σ. 38.

Χρυσ. Παπαδοπούλου,

Οἱ Νεομάρτυρες,

ἔκδ. «Τῆνος», Ἀθῆναι 1970, σ. 21. Πρβλ. Στυλ. Γ. Παπαδοπούλου,

Οἱ Νε-

ομάρτυρες καί τό δοῦλον Γένος,

ἐν Ἀθήναις 1974, σ. 34. Ἰωάν. Μ. Περαντώνη,

Λεξικόν τῶν Νεομαρτύρων,

ἐν Ἀθήναις

1972, τ. Α’. σ. 28, καί Παντελεήμονος Ροδοπούλου.

Μαθήματα Κανονικοῦ Δικαίου,

Θεσσαλονίκη 1984, σ. 85.

Ἀποστ. Βακαλοπούλου,

Ἱστορία τοῦΝέου Ἑλληνισμοῦ,

τ. Α’, Θεσσαλονίκη 1961, σ. 172. Πρβλ. Χριστ. Μουστάκα,

Τιμή

καί Μνήμη Νεομαρτύρων,

Τρίκαλα 1988, σ. 10.

Χρυσ. Παπαδοπούλου, Οἱ Νεομάρτυρες, ὅ.π., σ. 24.

Στυλ. Γ. Παπαδοπούλου, ὅ.π., σ. 52.

Otto F. A. Meinardus,

The sain

ts of Greece,

Athens 1970, σ. 22.

Ἰωάν. Μ. Περαντώνη,

Τά αἴτια καί αἱ ἀφορμαί τοῦ μαρτυρίου τῶν νεομαρτύρων,

Ἀθῆναι 1971, σ. 7.

Ὅ.π., σ. 9. Πρβλ. ΧρίστουΚρικώνη, «Κληρικοί νεομάρτυρες ἐθνομάρτυρες», ΙΜΘ,

ΠΘΝΣ,

Θεσσαλονίκη1988, σ. 263.

Μετά τόν θάνατο τοῦ Πορθητῆ, ὁ Σουλτάνος Σελίμ ὁ Α’ τό 1519 πῆρε τήν ἀπόφαση νά ἀναγκάσει τούς χριστια-

νούς σέ βίαιο ἐξισλαμισμό. Τότε ὁ Πατριάρχης Θεόληπτος ὁ Α’ (1518-1522) σέ συνάντηση πού εἶχε μέ τόν Σουλτάνο

ἐπικαλέστηκε τά προνόμια πού εἶχε παραχωρήσει στούς Ἕλληνες ὁ Μωάμεθ ὁ Β’. Ἡ ἐπιβεβαίωση ἔγινε ἀπό τρεῖς

ὑπέργηρους Γενιτσάρους, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν ὅτι ἦσαν

«παρόντες εἰς τήν ἅλωσιν τῆς πόλεως καί ἐνθυμοῦνται ὅτι

οἱ εὐγενεῖς αὐτῆς ὑπετάχθησαν ἑκουσίως τῷ Σουλτάνῳ Μεχμέτ, ἐλθόντες καί εὑρόντες αὐτόν ἔξω εἰς τήν σκηνήν του καί

ἀγαγόντες καί τάς κλεῖς τῆς πόλεως ἐπί χρυσοῦ πίνακος καί ζητήσαντες παρ’ αὐτοῦ τινά ἄρθρα, ἅτινα ἐδέχθη ὁ σουλτάν

Μεχμέτ».

Ἡ μαρτυρία τῶν γερόντων εἶχε θετικά ἀποτελέσματα καί ἀνέστειλε τίς φοβερές ἀπειλές τοῦ Σελίμ. Βλ.

Ἀθαν. Κομνηνοῦ - Ὑψηλάντου, Τά μετά τήν ἅλωσιν, ἐν Κωνσταντινουπόλει 1870, σ. 51.

Ἀποστ. Βακαλοπούλου, «Ἡθέση τῶν Ἑλλήνων καί οἱ δοκιμασίες τους ὑπό τούς Τούρκους».

ΙΕΕ

10 (1974), σ. 56.

Κων. Ἰ. Ἄμαντου,

Σχέσεις Ἑλλήνων καί Τούρκων ἀπό τοῦ ἑνδεκάτου αἰῶνος μέχρι τοῦ 1821,

Ἀθῆναι 1955, σ. 190.