Ενατενίσεις | Τεύχος 22 Ιανουάριος - Ιούνιος 2014 | Περιοδική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κύκκου και Τηλλυρίας

Eνατενίσεις

Οἱ νεομάρτυρες θανατώνονταν μέ πολλούς

καί διαφόρους τρόπους. Ἄλλοι πάνω στή φω-

τιά, ἄλλοι μέ ἀποκεφαλισμό, ἄλλοι μέ σουβλι-

σμό, ἄλλοι μέἀπαγχονισμό, ἄλλοι μέ ἐκδοράκαί

διαμελισμό, ἄλλοι μέ μακρά ἀσιτεία ἤ μέ ἐντοι-

χισμό. Ἄλλες μέθοδοι θανατώσεως νεομαρτύ-

ρων ἦσαν ἡ διάτρηση τῆς κεφαλῆς μέ καρφιά, ὁ

στραγγαλισμός, ὁ ἀκρωτηριασμός μέ τσεκούρι,

ἡ ἐξάρθρωση τῶν μεγάλων ἀρθρώσεων καί στή

συνέχεια ἡ θανάτωση μέ ἀποκεφαλισμό

. Τό

φρικιαστικό ἔργο τοῦ βασανισμοῦ τῶν νεομαρ-

τύρων ἀναλάμβαναν ὁ τοπικός ἐκπρόσωπος τῆς

τουρκικῆς κυβερνήσεως, οἱ στρατιῶτες καί ὁ

ὄχλος.

Οἱ χριστιανοί παρακολουθοῦσαν τή θανα-

τική ἐκτέλεση τοῦ μάρτυρος, προσεύχονταν

μυστικά καί ἔλεγαν τό «Κύριε ἐλέησον». Αἰσθά-

νονταν τόν μάρτυρα δικό τους, τό πάθος του ὡς

δικό τους πάθος καί θεωροῦσαν τή μέχρι θανά-

του ἐμμονή τους στή χριστιανική θρησκεία ὡς

νίκη τῆς πίστεως

Ἕνας σημαντικός ἀριθμός νεομαρτύρων

προῆλθε ἀπό ἄλλοτε ἐξωμότες χριστιανούς,

οἱ ὁποῖοι προέβησαν στήν πράξη αὐτή σέ ὥρα

ἀδυναμίας, φόβου ἤ πειθαναγκασμοῦ. Ἀργότε-

ρα ὅμως μέ τή βοήθεια κάποιων περιστατικῶν

καί κυρίως μέ τίς παραινέσεις ἐξομολόγων καί

πνευματικῶν ἀνδρῶν μετανοοῦσαν καί γιά τέ-

λεια ἐπανόρθωση τοῦ σφάλματός τους ὁμολο-

γοῦσαν δημόσια καί μέ παρρησία τήν πίστη

τους. Ἐπίσης ἀναφέρονται νεομάρτυρες καί

ἀπό τόν χῶρο τῶν κρυπτοχριστιανῶν

Οἱ περιγραφές τῶν τελευταίων στιγμῶν τῶν

νεομαρτύρων εἶναι συγκινητικές καί δείχνουν

τήν πίστη, τό θάρρος, τήν ἀφοσίωση καί τήν

προθυμία τους γιά τό μαρτύριο. Οἱ Χριστια-

νοί, ἔχοντες βαθειά συναίσθηση τῆς θυσίας τῶν

νεομαρτύρων καί σεβόμενοι τά λείψανά τους,

ἔκαναν τό πᾶν προκειμένου νά τά παραλάβουν

καί νά τά ἐνταφιάσουν. Οἱ Τοῦρκοι, γνωρίζοντες

τά αἰσθήματα αὐτά τῶν χριστιανῶν, προσπα-

θοῦσαν πολλές φορές νά τά ἐξαφανίσουν ἤ τά

παρέδιδαν, ἀφοῦ ἔπαιρναν χρήματα. Ὅταν οἱ

χριστιανοί μέ διάφορα μέσα κατόρθωναν νά

παραλάβουν τά λείψανα, τά κήδευαν καί τά

ἔθαβαν μέ εὐλάβεια. Εἰδικά γιά τήν κηδεία τῶν

νεομαρτύρων ὑπῆρχε

«Ἀκολουθία ἐπικήδειος,

εἴτε ἐπιτάφιος Ἀνώνυμος καί κοινή εἰς πάντα νέον

μάρτυρα, συντεθεῖσα παρά τοῦ Νικηφόρου ἱερο-

μονάχου τοῦ Χίου»

. Στήν ἀκολουθία αὐτή ἀντί

λύπης ἐκφράζεται ἡ χαρά καί ἡ εὐφροσύνη

τῶν χριστιανῶν, γιατί οἱ μάρτυρες,

«ἀθλήσαντες

καλῶς»

, στεφανώθηκαν ἀπό τόν Κύριο καί συ-

νευφραίνονται μέ τούς χορούς τῶν ἁγίων στόν

οὐρανό.

Στούς βίους τῶν νεομαρτύρων ἀναφέρονται

ἐπίσης καί πολλά θαύματα πού ἔγιναν ἀπό

αὐτούς, ὅταν βρίσκονταν στή φυλακή, ὅταν

βασανίζονταν, καθώς καί μετά τό θάνατό τους.

Αὐτά γίνονταν μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀφ’ ἑνός

μέν γιά νά στηρίξουν τό μάρτυρα καί τούς χρι-

Φιλιπ. α’ 29.

Σταύρου Μπαλογιάννη, «Ἡ βιολογική διάστασις τῶν βασανισμῶν καί τῶν τρόπων θανατώσεως τῶν νεομαρτύ-

ρων», ΙΜΘ, ΠΘΣΝ, ὅ.π., σσ. 359-362. Πρβλ. Στυλ. Παπαδοπούλου, ὅ.π., σ. 68.

Ἀναστασίου,

Σχεδίασμα,

ὅ.π., σ. 48.

Ὁ κρυπτοχριστιανισμός ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά δραματικότερα καί παραδοξότερα φαινόμενα τῆς ἱστορίας τοῦ

ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Ἦταν ἕνας τρόπος ἀντιδράσεως τοῦ χριστιανικοῦ στοιχείου ἀπέναντι στό κύμα τοῦ ἐξισλα-

μισμοῦ. Οἱ κρυπτοχριστιανοί, ἐπειδή δέν μποροῦσαν νά ζήσουν σκλάβοι καί νά ἀντέξουν στά βασανιστήρια, ὑπο-

κρίθηκαν ὅτι ἔγιναν Μουσουλμάνοι, ἐνῶ στήν καρδιά τους διατήρησαν ζωντανή τήν Ἑλλάδα καί τήν Ὀρθοδοξία.

Φοροῦσαν τούρκικα ροῦχα, πήγαιναν στά τζαμιά, ἀλλά στά ὑπόγεια τῶν σπιτιῶν τους διατηροῦσαν κρυμμένες

τίς χριστιανικές εἰκόνες καί προσεύχονταν. Ἡ ψυχική ἀντοχή τῶν κρυπτοχριστιανῶν προκαλεῖ κατάπληξη καί

θαυμασμό. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι τή χριστιανική τους πίστη ὄχι μονάχα τή διατηροῦσαν, ἀλλά καί τή μετέδιδαν

στά παιδιά τους.

Ἡπρώτη περίπτωση κρυπτοχριστιανισμοῦ ἀναφέρεται στή Μ. Ἀσία καί ἔγινε γνωστή μέ τά πιτάκια πού ἔστειλε

στά 1339 καί 1340 ὁΠατριάρχης Ἰωάννης ΙΔ’ ὁΚαλέκας στούς κατοίκους τῆςΝικαίας. Φαινόμενα κρυπτοχριστια-

νισμοῦ ἐπισημάνθηκαν, ἐκτός ἀπό τό μικρασιατικό χῶρο, στήν Κύπρο, στήν Κρήτη, στήν Πελοπόννησο, στά νη-

σιά τοῦ Αἰγαίου, στή ΔυτικήΜακεδονία, στήνἬπειρο γιά λίγο χρονικό διάστημα καί σέ ἄλλες βαλκανικές χῶρες,

ὅπως στή Βουλγαρία, Σερβία καί Ἀλβανία.

Μερικοί ἀπό τούς κρυπτοχριστιανούς αὐτούς, ὅταν ἡ περιοχή τους ἐπαναστάτησε κατά τό 1821, ἔπαιξαν ση-

μαντικό ρόλο στόν ἐθνικό ἀγώνα. Βλ. Ἐλευθερίας Ι. Νικολαΐδου, Οἱ Κρυπτοχριστιανοί τῆς Σπαθίας (Ἀρχές 18

ου

αἰ.-1912), Ἰωάννινα 1979. Τῆς ἴδιας, «Ὁκρυπτοχριστιανισμός κατά τή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας», ΙΜΘ, ὅ.π., σσ.

329-340, Ν. Μηλιώρη,

Οἱ Κρυπτοχριστιανοί,

Ἀθῆναι 1962, Στυλ. Γ. Παπαδοπούλου, ὅ.π., σσ. 37 καί 39, Βασ. Σφυρό-

ερα,

Οἱ Ἕλληνες ἐπί Τουρκοκρατίας,

Ἀθῆναι 1975, σ. 28, Βασ. Κ. Στεφανίδου,

Ἐκκλησιαστική Ἱστορία,

Ἀθῆναι 1970, σ.

691 καί R.M. Dawkinns, “ The Cryptochristians of Turkey”,

Byzantion

8, (1933), σσ. 247-275.

Ἰωάν. Μ. Φουντούλη, «Νικηφόρου τοῦ Χίου, ἀκολουθία ἐπικήδειος εἴτε ἐπιτάφιος κοινή εἰς πάντα νέον μάρτυ-