35 / 196
Eνατενίσεις
33
Οἱ ἐξισλαμισμοί σ’ αὐτή τήν περίοδο ἀπέ-
βησαν θρησκευτική καί ἐθνική αἱμορραγία
15
.
Τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ μικρασιατικοῦ πλη-
θυσμοῦ ἐξισλαμίστηκε καί ἐκτουρκίστηκε. Τό
ἴδιο συνέβη στή Μακεδονία, Ἤπειρο, Βοσνία,
Ἐρζεγοβίνη, Θράκη καί κυρίως στήν Ἀλβανία,
ὅπου ὁ ἀριθμός τῶν χριστιανῶν ἀπό 550 χιλ. κα-
τέβηκε στίς 50 χιλ. Ὁλόκληρες περιοχές, ἐπειδή
δέν μποροῦσαν νά ὑποφέρουν τίς καταθλιπτι-
κές φορολογίες, ἐξισλαμίζονταν ὁμαδικά μαζί
μέ τούς ἱερεῖς τους καί ἔχαναν μαζί, μέ τή θρη-
σκεία, τήν ἐθνική τους συνείδηση καί γλώσσα.
Στίς περισσότερες περιπτώσεις οἱ ἐξισλαμι-
ζόμενοι γίνονταν ἀμείλικτοι διῶκτες τῶν πρώην
ὁμοθρήσκων τους, δημιουργώντας ἔτσι εὐνοϊκές
συνθῆκες γιά τήν ἐπέκταση τοῦ Ἰσλαμισμοῦ.
Ἀλλοιώνονταν μέ αὐτόν τόν τρόπο τά δεδομένα
πού ἀφοροῦσαν τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς
Ἀνατολῆς καί τήν ἐθνολογική σύνθεση τῶν βαλ-
κανικῶν χωρῶν. Τά τουρκικά φύλα, τά ὁποῖα
δημιούργησαν στή Μικρά Ἀσία τό ὀθωμανικό
κράτος, μέ τούς ἐξισλαμισμούς πληθύνονταν μέ
καταπληκτική ταχύτητα καί συγκρότησαν σέ
μικρό σχετικά χρονικό διάστημα ἕνα πανίσχυ-
ρο κράτος, τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία
16
.
Σ’ αὐτό τό καταλυτικό κύμα τοῦ θρησκευ-
τικοῦ καί ἐθνικοῦ ἀποχρωματισμοῦ ὑψώθηκε
ἀνασχετική δύναμη ἡ θυσία τῶν νεομαρτύρων.
Ὁ ὅρος νεομάρτυς ἄρχισε νά ἐμφανίζεται
στό Βυζάντιο μετά τίς εἰκονομαχικές ἔριδες, γιά
νά δηλώσει ὅλους ἐκείνους πού μαρτύρησαν γιά
τήν τιμή τῶν ἱερῶν εἰκόνων
17
. Κυρίως ὅμως, ὅταν
μιλᾶμε γιά νεομάρτυρες, ἐννοοῦμε τούς μάρτυ-
ρες ἐκείνους, πού ὑπέστησαν τή σκληρότερη
δοκιμασία γιά τή χριστιανική ὁμολογία, κατά
τή χρονικήπερίοδοἀπό τήνἅλωση τῆςΚωνστα-
ντινουπόλεως μέχρι τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ
ἙλληνικοῦἜθνους ἀπό τόν τουρκικό ζυγό
18
. Οἱ
νεομάρτυρες ἀποτελοῦν τά καινούργια θύματα
στό βωμό τῆς πίστεως καί τήν καινούργια προ-
σφορά τῆς Ἐκκλησίας στό ἰδανικό τῆς ἐλευθε-
ρίας, τῆς θρησκευτικῆς καί τῆς ἐθνικῆς
19
.
Ὁ ἀριθμός τῶν νεομαρτύρων παραμένει
ἄγνωστος. Ἡ δυσκολία γιά τόν καθορισμό τοῦ
ἀριθμοῦ τους ἐντοπίζεται ἀφ’ ἑνός μέν στό ὅτι
τά μουσουλμανικά κρατικά ὄργανα δέν κρα-
τοῦσαν πρακτικά γιά τέτοιες δίκες, ἀφ’ ἑτέρου
δέ γιατί κάθε Τοῦρκος πού εἶχε στήν κατοχή του
χριστιανούς δούλους μποροῦσε νά τούς σκοτώ-
σει γιά διαφορετικούς λόγους, χωρίς νά λογοδο-
τεῖ σέ κανέναν
20
. ὉΚαισάριος Δαπόντες γράφει
ὅτι
«εἶναι ὑπέρ τούς χιλίους καί περισσότεροι, τῶν
ὁποίων τά ὀνόματα, ὡς ἄγνωστα εἰς ἐμέ, γνωστά
δέ τῷ Θεῷ τῷ τά πάντα γινώσκοντι, δέν περιέχο-
νται εἰς αὐτό τό βιβλίον τῶν νεοφανῶν μαρτύρων,
κατά διαφόρους τρόπους καί χρόνους μαρτυρησά-
ντων»
21
. Κατά τό β’ ἥμισυ τοῦ ιζ’ αἰ. ὁΠατριάρχης
Ἱεροσολύμων Νεκτάριος ἔγραφε:
«οὐκ ἔστι πό-
14
Ἀποστ. Βακαλοπούλου, «Ἡθέση τῶν Ἑλλήνων...», ὅ.π., σ. 56.
15
Ὁἐξισλαμισμός χριστιανοῦ γιορταζόταν μέ πανηγυρικό τρόπο ἀπό τούς Τούρκους. Σύμφωνα μέ μαρτυρία ξένου
περιηγητῆ, οἱ Τοῦρκοι περιέφεραν ἔφιππο τόν ἀρνησίχριστο γιά ἐπίδειξη. Ὁ τουρκικός ὄχλος τόν συνόδευε μέ
ὅπλα καί ξίφη, πυροβολοῦσε καί φώναζε δυνατά γιά ἐπίδειξη καί προσέλκυση νέων ἀρνησιχρίστων. Οἱ χριστιανοί
ὅμως ἔλεγαν γι’ αὐτόν:
«ὤ ἀλλοί σε, ἄνθρωπε, καί τρίς ἀλλοί˙ κάλλιον ἦτον νά μή εἶχες γεννηθῆ, τί ἐκέρδισες, ταλαίπωρε,
καί ἔχασες τήν πίστη σου καί ἐκόλασες τήν ψυχή σου;»
καί
«ἀνάθεμά τον δέκα καί εἰς κάθε καί εἰς αἰωνίαν κόλασιν, ὤ
ἀλλοί σε τρισάθλιε, ἄνθρωπε, τί ἐκέρδισες; Κάλλιον ἦτον νά μή εἶχες γεννηθῆ».
Βλ. Ἰωάν. Ε. Ἀναστασίου. «Σχεδίασμα
περί τῶν Νεομαρτύρων», Μνήμη 1821, Θεσσαλονίκη 1971, σ. 15.
16
Ἐλευθερίας Ι. Νικολαΐδου, Οἱ κρυπτοχριστιανοί τῆς Σπαθίας, ἐκδ. ΙΜΙΑΧ, Ἰωάννινα 1979, σ. 19.
17
Στυλ. Παπαδοπούλου, ὅ.π., σ. 24.
18
Χρυσ. Παπαδοπούλου,
Οἱ Νεομάρτυρες,
ὅ.π., σ. 6. Πρβλ. τοῦ ἴδιου,
ἩὈρθόδοξος Ἀνατολική Ἐκκλησία,
Ἀθῆναι 1954,
σ. 144. Hippolyte Delehaye, “Greek Neomartyrs”
The Constructive Quaterly, 9,
New York 1921 σ. 701 καί Ἰωάν. Μ. Περα-
ντώνη, «Οἱ Νεομάρτυρες»,
ΘΗΕ 9
(1966), στ. 403.
19
Δίπτυχα τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ,
Ἀθῆναι 1971, σ. 37.
20
Στυλ. Παπαδοπούλου, ὅ.π., σ. 83. Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη, «Ἡθεληματική προσέλευση στό μαρτύριο Ἁγιορειτῶν Νε-
ομαρτύρων», ΙΜΘ,
ΠΘΣΝ,
Θεσσαλονίκη 1988, σ. 263.