46 / 196
44
Eνατενίσεις
3. Η παιδαγωγική δυναμική
Η κοινωνία των μελισσών χρησιμοποιείται
από την Πατερική Γραμματεία όχι μόνο ως πρότυ-
πο οργάνωσης και λειτουργίας των ανθρωπίνων
κοινωνιών και των ατόμων, αλλά και ως ασφαλές
και πειστικό παιδαγωγικό μέσο.
Ο Γρηγόριος Νύσσης περιγράφει τις μέλισσσες
ως υπόδειγμα σοφίας, εκπαίδευσης και φιλοπονί-
ας
14
. Στη φιλοπονία τους αναφέρεται ιδιαίτερα ο
Μ. Βασίλειος, αναλύοντας τον τρόπο κατασκευής
των κηρηθρών, αναδεικνύοντας έτσι δίπλα στην
εργατικότητα τη φιλοτεχνία και τη σοφία τους,
για την οποία επαινούνται και από το Βιβλίο των
Παροιμιών
15
.
Ο Γρηγόριος Νύσσης χρησιμοποιεί τον τρόπο
συλλογής της γύρεως από τα άνθη, για να υποδεί-
ξει τον τρόπο που πρέπει κάποιος
να επιλέγει και
να συλλέγει τα χρήσιμα
για την πνευματική του
ζωή
16
. Την ίδια γνώμη εκφράζει και ο Μ. Βασίλει-
ος, όταν διδάσκει στους νέους ανθρώπους με ποιο
τρόπο πρέπει να προσεγγίζουν και να χρησιμοποι-
ούν την ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα την
έξωθεν παιδεία:
«καί ὡς αἱ μέλισσαι οὔτε ἅπασι
τοῖς ἄνθεσι παραπλησίως ἐπέρχονται οὔτε μήν, οἷς
ἄν ἐπιπτῶσιν, ὅλα φέρειν ἐπιχειροῦσιν, ἀλλ’ ὅσον
αὐτῶν ἐπιτήδειον πρός τήν ἐργασίαν λαβοῦσαι, τό
λοιπόν χαίρειν ἀφῆκαν», έτσι και οι νέοι «καθάπερ
τῆς ροδωνιᾶς τοῦ ἄνθους δρεψάμενοι, τάς ἀκάν-
θας ἐκκλίνομεν, οὕτω καί ἐπί τῶν τοιούτων λόγων,
ὁδόν χρήσιμον καρπωσάμενοι, τό βλαβερόν φυλα-
ξώμεθα»
17
.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρεται στην παι-
δαγωγική δυναμική του καταμερισμού εργασίας
στηνκοινωνία τωνμελισσών, εκ των οποίων άλλες
φροντίζουν για την καλλιτεχνία των κυψελών
(εξάγωνα σχήματα) και άλλες για την εναπόθεση
του μελιού
18
.
Ο Μ. Αθανάσιος παρομοιάζει την Εκκλησία
με μέλισσα όπου δεσπόζει η σοφία του Θεού στην
οποία βασίζεται το κήρυγμα
19
. O Γρηγόριος Νύσ-
σης χρησιμοποιεί την εικόνα του σμήνους των με-
λισσών, όταν αυτό είναι συνειγμένο σε ένα κλαδί
του δένδρου κατά τη διαδικασία της σμηνουργίας
για να περιγράψει τις συνάξεις των πιστών
20
.
Ο Μ. Βασίλειος χρησιμοποιεί το παράδειγμα
της
ζωῆς
της μέλισσας για να υπογραμμίσει την
ανάγκη για
αυτάρκεια και αυτοεπιμέλεια
21
.
Έχοντας δε μπροστά του την εικόνα της ευταξίας
και της συμφωνίας των μελισσών στρέφεται ενα-
ντίον των δύο ακραίων μορφών ασυμφωνίας και
αταξίας, της πολυαρχίας και της αναρχίας
22
.
Ο ίδιος αναφέρεται επίσης στη
μεταδοτικό-
τητα
των μελισσών και στο «συναγελαστικόν»
24
,
δηλαδή στην «κοινωνικότητά» τους, για να απορ-
ρίψει τον εγωισμό και τη μοναξιά. Η μέλισσα ποτέ
δεν πετά μόνη, αλλά σε κοινωνία με τις άλλες
25
.
Χρησιμοποιεί επίσης τον τρόπο άμυνας και αυτο-
θυσίας της μέλισσας, για να εικονίσει
τον τρόπο
που ένας χριστιανός οφείλει να αντιμετωπίζει
το κακό,
και αυτός είναι ο θάνατος
26
. Όσες μέλισ-
σες δεν ακολουθούν το παράδειγμα της βασίλισ-
σας και χρησιμοποιούν το κεντρί τους για τιμωρία,
γρήγορα μετανοούν γι’ αυτή τους την ανοησία.
Είναι ωστόσο πολύ αργά, γιατί επέρχεται ο θάνα-
τος. Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα για τους χρι-
στιανούς που οφείλουν να νικούν το κακό όχι με
το κακό αλλά με το αγαθό
27
.
O Μ. Βασίλειος παραπέμπει στην ιδιορρυθμία
των μελισσών ως προς τον τρόπο που εργάζονται.
Χωρίς να βλάπτουν κάποιον και χωρίς να κατα-
στρέφουν τους ξένους καρπούς κατσκευάζουν τις
κηρήθρες τους
28
.
14
GREGORIUS NYSSENUS, In Canticum canticorum (Homiliae 15), (032) Occurrence 1, Volume 6 page 269, line 1.
15
Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Εἰς Ἑξαήμ.
8,4, PG 29, 173c.
16
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥΝΥΣΣΗΣ,
Εἰς τόν Ἐφραίμ τόν Σύρον,
PG 46, 825b.
17
Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων 3,
PG 31, 569c. Βλ. και ΙΣΙΔΩΡΟΥΠΗΛΟΥ-
ΣΙΩΤΟΥ,
Ἐπιστ.
3,3, PG 78, 457c.
18
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥΘΕΟΛΟΓΟΥ,
Εἰς τήν Καινήν Κυριακήν,
PG 36, 620b.
19
Μ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ,
Εἰς Ψαλμ.
117, PG 27, 477a.
20
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥΝΥΣΣΗΣ,
Εἰς τό ἅγιον Πάσχα 3,
PG 46, 657b.
21
Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Εἰς τό «μή δῶς ὕπνον σοῖς ὀφθαλμοῖς…»,
PG 31, 1505a.
22
ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ
, Περί κρίματος Θεοῦ 2
, PG 31,656c.
23
TOY ΙΔΙΟΥ,
Εἰς τό «μή δῶς ὕπνον σοῖς ὀφθαλμοῖς…»,
PG 31,1505a.
24
Στο ίδιο, PG 31, 1505d.
25
Στο ίδιο, PG 31, 1505d.
26
Στο ίδιο, PG 31, 1505b.
27
Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Εἰς Ἑξαήμ.
8,4, PG 29, 173b.
28
Στο ίδιο.