76 / 196
74
Eνατενίσεις
Το κτίσμα ανακαινίστηκε και αποπερατώθηκε από
τον Ισάακιο Κομνηνό (12
ος
αιώνας). Επί λατινοκρα-
τίας (1204- 1261) ο ναός υπέστη ζημιές και κατά τον
14
ο
αιώνα ο μεγάλος λογοθέτης του αυτοκράτορα
Ανδρόνικου Β’, Θεόδωρος Μετοχίτης (1270- 1332)
αναστήλωσε τη Μονή, πρόσθεσε εξωνάρθηκα και
παρεκκλήσι, ενώ μερίμνησε για τα υπέροχα ψηφι-
δωτά του ναού, τα οποία και φιλοτεχνήθηκαν μετα-
ξύ του 1315 και του 1321. Στον κυρίως ναό υπάρχει
το ψηφιδωτό της βρεφοκρατούσας Παρθένου, το
οποίοκαι συγκεντρώνει τοπροαναφερθέν τεράστιο
εννοιολογικό περιεχόμενο.
Και αυτό συμβαίνει γιατί το ψηφιδωτό, αναφε-
ρόμενο στην Θεοτόκο, φέρει την εξής, άκρος βαθυ-
στόχαστη, επιγραφή: Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ.
Αυτήηεικόναδίνει ουσιαστικάτοόνομαολόκληρης
τηςΜονής και αναφέρεται στηΘεοτόκο ως
«Χώρα»
.
Ο Γράφων βρέθηκε στην εν λόγω Μονή και η επι-
γραφή έμεινε χαραγμένη στη μνήμη. Ίσως το συλ-
λογικό Ασυνείδητο, τόσο του καλλιτέχνη του 14
ου
αιώνα, όσο του Πλάτωνα ή ακόμα του Λακάν και
του υποφαινόμενου να άγγιξε ένα κοινό νόημα, μία
κοινή αλήθεια η οποία δύναται να περιγραφεί τόσο
με φιλοσοφικούς, όσο με ψυχαναλυτικούς ή θεολο-
γικούς όρους. ΗΠαναγία που οδηγεί στο νεαρό Χρι-
στό, τον σαρκωθέντα Υιό και Λόγο του Πατρός, κα-
λείται
Χώρα,
δηλαδή Υποδοχή, μήτρα και εκμαγείο
που υποδέχτηκε την ανώτερη θεότητα. Η θεολογία
μέσα από μία ασύλληπτη εικόνα συμπυκνώνει όλες
τις παραπάνω σκέψεις του Πλάτωνα και της Κρί-
στεβα, αφού σε μία φράση κρύβει και φανερώνει
ότι ο Θεός (χριστιανικός
Πατήρ,
πλατωνικές
Ιδέες
,
ψυχαναλυτικό
προ-γλωσσικό Σημείο
) χρειάστηκε
μία παρθένο μήτρα-Χώρα (χριστιανική
Θεοτόκος
,
πλατωνική
Υποδοχή
, ψυχαναλυτική
σημειωτική
Χώρα
), ώστε να σαρκωθεί ο Λόγος (χριστιανικός
Υιός/Λόγος,
πλατωνικές
αντιγραμμένες Ιδέες
, ψυχα-
ναλυτική
Γλώσσα
) και να μετέλθει στην ύλη (χρι-
στιανική
μεταπτωτική
ανθρωπότητα
, πλατωνικός
κόσμος των αισθήσεων,
ψυχαναλυτικός
συνειδητός
Λόγος
).ΗΧώρα, ημήτρατηςΘεοτόκου, φιλοξενεί το
θαύμα της σάρκωσης του Υιού τουΘεού, τονΘεό εκ
Θεού απεριχώρητοΛόγο, ο οποίος με λογικές, χρονι-
κές και τοπικές έννοιες δεν μπορεί να προσδιοριστεί
ούτε να
χωρέσει
σε κάτι το υλικό. Η μήτρα της Θεο-
τόκου είναι ακριβώς «Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ».
Όπως αχώρητες είναι και οι πλατωνικές Ιδέες, που
όμως διά μέσου της Χώρας καταφέρνουν και αντι-
γράφονται στιςυλικές τουςμορφές, αλλάόπως αχώ-
ρητη είναι και η ψυχαναλυτική Γλώσσα, από τη
στιγμή που η δομή της είναι απλησίαστη και απερί-
γραπτη, όχι μόνο ορμώμενηαπό τασυμβολικάβάθη
του(συλλογικού)Ασυνειδήτου,αλλάμάλλοναπότα
προ- γλωσσικά σημείαμίας πρωτογενούς (σημειωτι-
κής) Χώρας. Πλατωνική φιλοσοφία και στρουκτου-
ραλιστική ψυχανάλυση μπορούν να εκφραστούν
μέσα σε μία ανεκτίμητη εικόνα της παράδοσής μας,
η οποία από τον 14ο αιώναφανερώνει ότι η θεολογία
μπορεί να επικοινωνήσει γόνιμα και ποιοτικά τόσο
με τηφιλοσοφία όσο με τηνψυχανάλυση.
Κλείνοντας, παραθέτουμε τα λόγια της Ε. Με-
λοπούλου, που συμπυκνώνουν τη σημασία και
την αξία του ψηφιδωτού της Μονής της Χώρας:
«Η
ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ. Είναι η προσωνυμία της
Θεοτόκου σε μερικές μωσαϊκές παραστάσεις (14
ος
αιώνας) στη Μονή της Χώρας ή στη Μονή των Ζώ-
ντων, που μετά την Άλωση μετατράπηκε σε τέμενος
(Caariye Cami), και τώρα λειτουργεί ως μουσείο. Η
Χώρα του αχωρήτου. Ίσως αυτό το ενθύμιο, από μόνο
του, να είναι αρκετό, να συνοψίζει και να συμπυκνώ-
νει πολλές πτυχές και σημασίες περί “ψυχανάλυσης
καιπίστης”, περί “σημειωτικήςκαιψυχανάλυσης”.Η
σύλληψη της Χώρας του αχωρήτου είναι ασύλληπτη,
ακατανόητη, αποτελεί όμως ταυτόχρονα μία σύντομη
κατονομασία, προς ανάλυση, προς διερεύνηση»
21
.
■
21
Από την εισαγωγή της Ε. Μελοπούλου, στο: J. Kristeva, όπ. παρ., σελ. 20.