92 / 196
90
Eνατενίσεις
Λόγος της αγάπης ως «κοινωνία» και ως ηθική αυ-
τοπραγμάτωση του προσώπου χρειάζεται να δια-
λεχτεί με τον λόγο των δικαιωμάτων του Ανθρώ-
που ως ελευθερία και ως ατομικό και συλλογικό
αυτο-προσδιορισμό». Από αυτόν τον διάλογο βγαί-
νει κερδισμένη όχι μόνον η Ορθοδοξία, αλλά και ο
σύγχρονος κόσμος, γενικότερα.
43
Επειδή τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι
ασυμβίβαστα με τις βασικές ορθόδοξες παραδοχές
περί ανθρώπου,
44
ο διάλογος μεταξύ των δύο με-
γεθών όχι μόνον δεν είναι ανέφικτος, αλλά, αντι-
θέτως, έχει τη δύναμη να εμπλουτίσει και τα δύο
μέρη.
Το μεγάλο πρόβλημα, κατά τον Αρχιεπίσκοπο
Αλβανίας Αναστάσιο,
45
είναι το πώς οι Διακηρύ-
ξεις θα ενσωματωθούν στην καθημερινή ζωή των
ανθρώπων και θα γίνουν βίωμα. Η ρίζα του κακού
παραμένει ο ανθρώπινος εγωισμός, «γι’ αυτό η
προσωπική συνείδηση και συνέπεια του καθενός
έχουν τεράστια σημασία για τον σεβασμό των δι-
καιωμάτων του άλλου».
46
Η λογική από μόνη της
δεν μπορεί να δώσει όλες τις απαντήσεις. Χρειάζε-
ται συνεχής κάθαρση καρδιάς. Και εδώ πρωτεύο-
ντα ρόλο παίζει η καλλιέργεια υγιούς θρησκευτι-
κής συνειδήσεως. Μόνον με τέτοια ανάπτυξη προ-
σωπικής ευθύνης ο καθένας μπορεί να αντισταθεί
στον πειρασμό παραβιάσεως των δικαιωμάτων του
ανθρώπου.
Στην ορθόδοξη παράδοση επιδιώκεται πρώτον
η εσωτερική ελευθερία, που είναι προϋπόθεση για
την καθολική ανάπτυξη της προσωπικότητος. Γι’
αυτό τονίζονται η αυτοσυγκράτηση, η άσκηση, ο
περιορισμός των αναγκών, η νηστεία
κ.λπ. Το πρό-
σωπο «χρειάζεται να προφυλαχθεί από την ιδιοτέ-
λειά του, την απειλή του ίδιου του «εγώ» του».
47
Κατ’ ουσίαν, δηλαδή, τα δικαιώματά μας κινδυ-
νεύουν από την δική μας αυθαιρεσία πρωτίστως
και δευτερευόντως από τους άλλους. «Η ελεύθερη
αποδοχή του σταυρού και όχι η σταυροφορία είναι
η δύναμη και η μέθοδος για την ανάπτυξη της πα-
γκόσμιας ισότητος και αδελφοσύνης».
48
Το πρότυπο του ανθρώπου δεν πρέπει να είναι
ο καλοβολεμένος αστός, αλλά ο άγιος και ο μάρτυ-
ρας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να αγνοού-
με την σωματικότητά μας. Σαφώς και μια τέτοια
ζωή δεν είναι δυνατόν να την επιβάλει κανείς σε
κανέναν. Είναι έκφραση προσωπική ελευθερίας,
αφού «αυτό που κάνει τον άνθρωπο να «ομοιάζει»
με τον Θεό είναι η αγάπη εν ελευθερία».
49
Αυτήν
την εσωτερική ελευθερία δεν μπορεί να την αφαι-
ρέσει κανένας εξωτερικός καταναγκασμός.
Σύμφωνα με τον Κ. Δεληκωσταντή η δυτική
παράδοση της ελευθερίας, στην οποία εντάσσο-
νται και τα δικαιώματα του ανθρώπου, απειλείται
από την έκπτωση στην ατομοκρατία και τον υπο-
κειμενισμό. «Η υπερτροφία του ατόμου φαίνεται
ότι ιδίως σήμερα καθορίζει τη μοίρα του δυτικού
κόσμου. Ο ατομικιστικός homo solus αποτελεί την
αφετηρία για τη διατύπωση της αυτοσυνειδησίας
του δυτικού ανθρώπου, και η αυτονομία του εμφα-
νίζεται συχνά ως ασύδοτη αυτοπραγμάτωση. Τα
δικαιώματα του ανθρώπου μετατρέπονται εύκολα
σε υποκειμενικά αιτήματα για τη θωράκιση της
“ιδιωτικής σφαίρας” του ατόμου. Έτσι ο μοντέρ-
νος άνθρωπος παραδίνεται χωρίς αντίστασηή ακό-
μη και με προφανή ικανοποίηση στη λογική των
ατομικών διεκδικήσεων, αυτοφυλακίζεται στην
ειρκτή των δικαιωμάτων του, γίνεται μια μονάδα
χωρίς παράθυρο στον συνάνθρωπο. Δεν είναι τυ-
χαίο ότι στη δυτική σκέψη λείπει η σωστή πρό-
σβαση στην έννοια του προσώπου, το οποίο ταυτί-
ζεται με το άτομο και μετατρέπεται από κατηγορία
σχέσης σε κατηγορία σχάσης. Ο υποκειμενισμός
όμως δεν είναι χαρακτηριστικό μόνον του εκκο-
σμικευμένου ήθους αλλά και της θρησκευτικότη-
τάς του».
50
Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιού-
λας θεωρεί ότι η θεολογία του προσώπου μπορεί να
απεγκλωβίσει τα δικαιώματα του ανθρώπου από
το αδιέξοδο της ατομικιστικής τους εκπτώσεως.
Ο άνθρωπος δύναται να απεμπλακεί από αυτό το
αδιέξοδο του αυτοκαθορισμού και να στραφεί προς
43
Α. Μανιτάκης (2007), 209
44
Καλλίνικος, Μητροπολίτης Πειραιώς (2005): «Οι άν-
θρωποι όλοι είναι ίσοι. Είναι εικόνες του Θεού. Είναι πρό-
σωπα ανεπανάληπτα, με τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες
υποχρεώσεις.»
45
Α. Γιαννουλάτος (2000), 97
46
Στο ίδιο, 97
47
Στο ίδιο, 98
48
Στο ίδιο, 99
49
Στο ίδιο
50
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 74