89 / 196
Eνατενίσεις
87
προϋποθέσεις της ανθρώπινηςύπαρξης (conditions
humaines), για να εξασφαλισθούν οι όροι μιας αξιο-
πρεπούς και ελεύθερης ζωής, την οποία δικαιούται
κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο, ηλι-
κία, κοινωνική τάξη και μόρφωση».
2
Τα δικαιώμα-
τα του ανθρώπου παραμένουν, παρά τις ποικίλες
αμφισβητήσεις, «κοινό ιδανικό και η κοινή κανο-
νιστική βάση για όλους τους λαούς της γης και όλα
τα κράτη».
3
Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον, όπου
η ανθρώπινη αξιοπρέπεια συνθλίβεται στο όνομα
της οικονομικής ανάπτυξης, της υπέρβασης της
οικονομικής κρίσης, της «ασφάλειας» και άλλων
συναφών προφάσεων εκ μέρους των ισχυρών της
γης, τα δικαιώματα του ανθρώπου λειτουργούν ως
ανθρωπιστικόςπυρήνας τουπαγκοσμιοποιημένου
πολιτισμού,
4
ως πυρήνας των ηθικών ζητημάτων
5
και πολιτική πρόκληση,
6
«ως ο μίτος της Αριάδ-
νης, που οδηγεί την ανθρωπότητα στην επίπονη
ιστορική της πορεία».
7
Ο λόγος για τα δικαιώματα
του ανθρώπου είναι σήμερα λόγος για την ελευθε-
ρία,
8
για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια,
9
την ανεξαρ-
τησία και ταυτότητα των λαών, την ανθρωπιά και
την ειρήνη.
10
Μπορεί η προστασία της ανθρώπινης αξιο-
πρέπειας να απασχόλησε πολλούς ανθρώπους
στον ρου της ιστορίας,
11
όμως τα «συνταγματικά
κατοχυρωμένα» δικαιώματα του ανθρώπου είναι
φαινόμενο της νεωτερικότητας, που γεννήθηκε
στη Δύση μέσα από μια σειρά «πνευματικών, πολι-
τικών, κοινωνικών και οικονομικών κρίσεων και
ανακατατάξεων»
12
και βρίσκονται στη βάση αυτού
που ο Karl Popper ονομάζει
ανοικτή κοινωνία,
έναν
τρόπο «συμβίωσης των ανθρώπων, στον οποίο η
ελευθερία των ατόμων, η απουσία της βίας, η προ-
στασία των μειονοτήτων και ηπροστασία των αδυ-
νάτων θεωρούνται
θεμελιώδεις αξίες
».
13
Είτε στα-
θούμε θετικά, είτε κριτικά έναντι των δικαιωμά-
των του ανθρώπου σε ειδικά θέματα, δεν μπορού-
με παρά να παραδεχθούμε τη γενικότερη σημασία
τους για τον Άνθρωπο, αφού για πρώτη φορά στην
ιστορία εκφράζονται ως απαίτηση, διατυπώνονται
και κατοχυρώνονται νομικώς προασπίζοντας την
αξία κάθε ανθρώπινης υπάρξεως. «Οοικουμενικός
χαρακτήρας των δικαιωμάτων του ανθρώπου μας
αναγκάζει να μιλάμε για τον Άνθρωπο γενικά και
για την αξία του».
14
Δυστυχώς, όμως, το όραμα των δικαιωμάτων
του ανθρώπου συγκρούεται με την πραγματικό-
τητα,
«κατά τό ἀνθρώπινον».
15
«Από τη μια μεριά
παρατηρούμε την κοινωνία να «προοδεύει», τον
‘‘πολιτισμό’’ να προάγεται, την τεχνολογική ανά-
πτυξη να εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και
από την άλλη γινόμαστε θεατές γεγονότων που
εκτυλίσσονται καθημερινά ανά τον κόσμο με σε-
νάρια ανείπωτης βαρβαρότητας και ανήκουστης
εξευτελιστικής μεταχείρισης ανθρώπου από ‘‘άν-
θρωπο’’. Βλέπουμε να συλλαμβάνονται αυθαίρε-
τα άνθρωποι και να φυλακίζονται χωρίς να τους
απαγγελθεί κατηγορία και χωρίς να προσαχθούν
σε δίκη. Μαθαίνουμε καθημερινά για τα αναρίθ-
μητα θύματα διακρίσεων, βασανισμών, δολοφο-
νιών».
16
Ζούμε πράγματι σε «έναν κόσμο γεμάτο
αντιφάσεις, όπου η ευημερία των σχετικά ολίγων
συνυπάρχει με την αφόρητη εξαθλίωση αναρίθ-
μητων ανθρώπων, όπου ο αγώνας για “ατομικά”
δικαιώματα εξακολουθεί να συμπορεύεται με την
καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο
όνομα συλλογικών συμφερόντων και πολιτικο-
οικονομικών σκοπιμοτήτων, όπου μαζί με τα ειρη-
νιστικά κινήματα δρουν και οι αμετανόητοι θια-
σώτες του “si vis pacempara bellum”».
17
Είναι σαφές ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου
παραμένουν καθήκον
18
και όχι μια εξασφαλισμένη
2
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 21
3
Γ. Κ. Βλάχος (1979), 206
4
Κ. Δεληκωσταντής (1995)
5
F. Fukuyama (2002), 106: «Rights are the basis of our
liberal democratic political order and key to contemporary
thinking about moral and ethical issues».
6
Ι. Κουτσουράδη (1982), 95: «…η προστασία και πραγμά-
τωση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι αυτό
που κάνει μια πολιτική ηθική πολιτική».
7
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 21
8
Βαρθολομαίος, Οικουμενικός Πατριάρχης (2008), 123:
«…freedom presupposes respect in equal measure for all
people and segments of society. Freedom cannot ultimately
either exclude nor discriminate».
9
Μ. Βάντσος (2005), 197-214
10
Κ. Δεληκωσταντής (1993), 155
11
Κ. Καστοριάδης (2008), 52-53: «είναι ένας νεωτερισμός
της εποχής μας η ιδέα ότι τα άτομα προϋπάρχουν, εφοδια-
σμένα με απαράγραφα δικαιώματα, ανεξάρτητα, αν θέλε-
τε, από την κοινωνία με την οποία συστήνουν συμβατικές
σχέσεις».
12
Κ. Δεληκωσταντής (2002β), 62
13
K. Popper / K. Lorenz (1990), 136
14
Α. Μανιτάκης (2007), 204-205
15
Θουκυδίδου,
Ιστοριών
Α’, 22, 16.
16
Δ. Παξινός (2007)
17
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 11-12
18
E. Bloch (1976), 173: «…weiß man noch nicht, was der
Mensch ist, so weiß man doch, was unmenschlich ist, auch
ohne daß man schon genau wissen kann, was menschlich
sei»