Ενατενίσεις | Τεύχος 22 Ιανουάριος - Ιούνιος 2014 | Περιοδική Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Κύκκου και Τηλλυρίας

Eνατενίσεις

απέναντι στα δήθεν εξ αρχής και ουσιαστικώς ατο-

μοκεντρικά δικαιώματα του ανθρώπου, αλλάως συ-

μπλήρωσήτους, τονίζονταςτηνανάγκητουατόμου

να κοινωνεί με άλλα άτομα, ισάξια με αυτό. «Όλα τα

όντα είναι σχετικά, δηλαδή στηρίζονται σε κάποια

σχέσημε άλλα όντα. Οκόσμος είναι μια σχέση».

Η Ορθοδοξία δίδει έμφαση στην κοινωνική δι-

άσταση της ελευθερίας. «Δεν υπάρχει αμφιβολία

ότι αυτό το ουσιαστικό στοιχείο της ελευθερίας βι-

ώθηκε και διασώθηκε στην ορθόδοξη Ανατολή κα-

θαρότερα από όσο στη Δύση, η οποία εξέθρεψε τον

υποκειμενισμό».

Η Ορθοδοξία είχε και έχει ξεκά-

θαρη θέση για την κοινωνική φύση του Χριστια-

νισμού και μπορεί να προσφέρει ουσιαστικότατα

στην υπόθεση των δικαιωμάτων του ανθρώπου

μέσω της περί προσώπου διδασκαλίας της. Ο διά-

λογος μάς δίδει μια μοναδική ευκαιρία να διατυπω-

θούν και να προβληθούν πιο καθαρά οι ορθόδοξες

θέσεις και με έμφαση στο ανθρωπολογικό και αν-

θρωπιστικό τους περιεχόμενο.

Ο τονισμός εκ μέρους της Ορθοδοξίας των κοι-

νωνικών δικαιωμάτων δεν πρέπει να εκλαμβάνε-

ται ως παραθεώρηση των ατομικών. «Τα δικαιώμα-

τα του ανθρώπου είναι αδιαίρετα».

Γι’ αυτόηορθόδοξηθεολογία όχι μόνον δενπρέ-

πει να αντιτίθεται στο επίτευγμα των δικαιωμάτων

του ανθρώπου, αλλά οφείλει να τα «θεωρεί βασικές

προϋποθέσεις για την παραπέρα ανάπτυξη της νε-

ορθόδοξης πνευματικότητας».

Δεν συνεισφέρει,

δηλαδή, μόνον η Ορθοδοξία στην υπόθεση των δι-

καιωμάτων του ανθρώπου, αλλά και «τα δικαιώμα-

τα του ανθρώπου εμπλουτίζουν τηνΟρθοδοξία».

Μέσα στον διάλογο με τα δικαιώματα του αν-

θρώπου αποκαλύπτεται το οικουμενικό της μή-

νυμα, αφού «ο οικουμενικός χαρακτήρας της Ορ-

θοδοξίας είναι βεβαιωμένος τόσο από τη θεολογία

της, όσο και από την ιστορία της. Ποτέ δεν θέλησε

να επιβάλει ένα συγκεκριμένο πολιτισμό ή κάποιο

μονολιθικό «σύστημα» ζωής στους λαούς που την

αποδέχτηκανκαι πάντοτε πίστευε στην ειρήνηκαι

συμφιλίωση των λαών».

Βεβαίως, η Ορθοδοξία

δεν είναι άμοιρη ευθυνών για την κατηγορία του

«ορθοδοξισμού» που της αποδίδεται· είναι πραγμα-

τικά λυπηρό να παρουσιάζεται η Ορθοδοξία «ως η

κατεξοχήν παράδοση που ευνοεί και συντηρεί τον

εθνικισμό ή και τον σωβινιστικό φανατισμό», ενώ

παραδοσιακά «επέμεινε στην καθολικότητα της

κάθε τοπικής εκκλησιαστικής κοινότητας ανεξάρ-

τητα από φυλή και γλώσσα».

Η αποδοχή των δι-

καιωμάτων του ανθρώπου έχει και «αναπόδραστες

κανονιστικές συνέπειες»,

τις οποίες οφείλουμε

να αποδεχθούμε και εμείς οι Ορθόδοξοι.

Ηορθόδοξηθεολογία, μέσασε αυτό τον διάλογο,

θασυνεχίσειναπροβάλλει τηνελευθερίαωςτοκομ-

βικό της θέμα και στα χρόνια που έρχονται.

Συμ-

βάλλοντας στη συνειδητοποίηση της σημασίας των

δικαιωμάτων του ανθρώπου, που είναι η σύγχρονη

έκφραση των αγώνων του Ανθρώπου για ελευθε-

ρία, δικαιοσύνη και ειρήνη, ηΟρθοδοξία οφείλει να

αξιοποιεί τις δικές της ανθρωπιστικές παραδοχές,

τον δυναμισμό του ευαγγελίου της αγάπης.

Η κοσμική, βεβαίως, ελευθερία που ευαγγελί-

ζονται τα δικαιώματα του ανθρώπου οριοθετείται

με βάση την εμπειρία της εν Χριστώ ελευθερίας.

«Η «εσωτερική» ελευθερία διακρίνεται από την

εξωτερική και αληθινά ελεύθερος ονομάζεται αυ-

τός που αγαπά».

Γι’ αυτό και η ανώτατη μορφή

ελευθερίας είναι για την ορθόδοξη διδασκαλία το

να μπορεί ο άνθρωπος να «θυσιάζει ελεύθερα ακό-

μη και τα ‘δικαιώματά’ του για χάρη της αγάπης».

Βεβαίως, αυτό είναι κάτι που «δεν επιβάλλεται

αλλά αποφασίζεται ελεύθερα. Η αγάπη παραμέ-

νει μια δυναμική απόφαση που ακτινοβολεί πέρα

από τα στενά πλαίσια νομικών κατασκευών, που

χαρίζει ελευθερία όχι μόνο έναντι του φαρισαϊκού

νόμου αλλά και έναντι οποιουδήποτε ανθρώπινου

νόμου.

‘Πλήρωμα οὖν ἡ ἀγάπη’

(Ρωμ. 13, 10)

».

Η «ορθόδοξη ελευθερία» είναι δωρεά της θείας χά-

ριτος και δεν επιμένει στη διεκδίκηση δικαιωμά-

των. Αντ’ αυτού «θεωρεί τον εαυτό της ενταγμένο

μέσα σε πλέγμα αγάπης, η οποία πραγματώνεται

ως συνεχής αυθυπέρβαση και κίνηση προς τον

Ι. Ζηζιούλας (1991), 227

Κ. Δεληκωσταντής (2007), 196

Στο ίδιο

Ν. Μουζέλης (1995)

Κ. Δεληκωσταντής (2007), 197

Ι. Ζηζιούλας (1993)

Χ. Γιανναράς (1998), 158

Κ. Δεληκωσταντής (2007), 198

Βαρθολομαίος, Οικουμενικός Πατριάρχης (2008),

143: «The individual exists not separated or isolated

from the rest of creation and fellow human beings but in

constant relationship, which informs our understanding

of human existence as being derived from a divine Creator

and as being rooted in the created order… Society, too, is

transformed as we strive to respect the image of God –the

very source of freedom and the inalienable right to justice-

in every human being. Freedom, moreover, is the key to the

transformation of the natural environment, whose silent

voice must be articulated by the children of freedom.»

Α. Μανιτάκης (2007), 205

Α. Γιαννουλάτος (2000), 96

Στο ίδιο