90 / 196
88
Eνατενίσεις
κατάκτηση.
19
Απαιτείται διμέτωπος αγώνας: κατά
των παραβιάσεών τους με ζητούμενο τον έμπρα-
κτο σεβασμό τους, αλλά και υπέρ του ορθού καθο-
ρισμού του περιεχομένου και των ορίων τους προς
υπέρβαση των παρανοήσεών τους.
20
Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η πορεία για το
μέλλον τους και την οικουμενική τους πορεία θα
κριθεί εν πολλοίς και από «τη στάση των θρησκει-
ών απέναντι σε αυτά, από τη συστράτευση των
θρησκειών στον αγώνα για ελευθερία, κοινωνι-
κή δικαιοσύνη και ειρήνη».
21
Κατά τον θεωρητι-
κό της «σύγκρουσης των πολιτισμών», Samuel
Huntington, άλλως τε, «οι πολιτισμοί διαφοροποι-
ούνται δια μέσου της ιστορίας, της γλώσσας, της
κουλτούρας, της παράδοσης και περισσότερο από
όλα, δια μέσου της θρησκείας»,
22
ενώ κατά τον Μ.
Κουκουνάρα-Λιάγκη «η θρησκεία είναι εγκεντρι-
σμένη στον πυρήνα της συλλογικής μας ταυτότη-
τας».
23
Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο «έχουν ανά-
γκη ενότητας, ειρήνης και συνεργασίας και περι-
μένουν πολλά, από αυτήν την άποψη, από τις Εκ-
κλησίες τους και, εν γένει, από τους πνευματικούς
τους ηγέτες», κατά τον Οικουμενικό Πατριάρχη
Βαρθολομαίο.
24
«Τα μεγαλύτερα πολιτιστικά δημι-
ουργήματα των λαών συνδέονται με τις θρησκευ-
τικές τους αναζητήσεις. Η θρησκεία δημιουργεί
πολιτισμό και διασώζει τον πολιτισμό»,
25
κατά τον
Κ. Δεληκωσταντή, ενώ, κατά τον Olivier Clément,
μπορεί να αντισταθεί στις σύγχρονες μορφές ολο-
κληρωτισμού.
26
Μέσα στα κείμενα των δικαιωμάτων του αν-
θρώπου μπορούν όντως να εντοπιστούν σημεία
που δηλώνουν καταγωγή τους από χριστιανικές
αξίες: «Ο δυτικός κόσμος οφείλει αναμφισβήτη-
τα πολλά στο Ευαγγέλιο, ενώ την όλη ανάπτυξη
αυτών των σπερμάτων διευκόλυνε η ατμόσφαιρα
αναζητήσεως την οποία προκάλεσε κατά την Ανα-
γέννηση η ελληνική σκέψη».
27
Οι διακηρύξεις
των δικαιωμάτων του ανθρώπου, κατά τον Αρχι-
επίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, «προϋποθέτουν
κληρονομιά χριστιανική»,
28
αφού αυτές περικλεί-
ουν μέσα τους μια παράδοση αυτοκριτικής. Αυτό,
φυσικά, δεν αναιρεί το γεγονός ότι πρόκειται για
επίτευγμα και κατάκτηση της νεωτερικότητας.
29
Στον αγώνα για τα δικαιώματα του ανθρώπου
και ο λόγος της Ορθοδοξίας είναι καίριος. Κατωτέ-
ρω θα κατανομασθούν οι παράμετροι του διαλόγου
της ορθόδοξης θεολογίας με τα δικαιώματα του
ανθρώπου, ως δείκτες ενός ευρύτερου διαλόγου, ο
οποίος καταδεικνύει –εντός και εκτός Ορθοδοξίας-
το βάθος και την ανθρωπιστική εμβέλεια της καθ’
ημάς ορθόδοξης παράδοσης και το ρόλο που μπορεί
να διαδραματίσει στην υπέρβαση των αδιεξόδων
και την προάσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπει-
ας.
30
Για την ορθόδοξη θεολογία ο διάλογος με τα
δικαιώματα του ανθρώπου θεωρείται αναγκαί-
ος, αφού «η ορθόδοξη αντίληψη περί ελευθερίας
προϋποθέτει την «συνειδησιακή» αυτονομία του
ανθρώπου και δεν αντιφάσκει ούτε με την ελευ-
θερία της συνείδησης και την ελεύθερη ανάπτυξη
της προσωπικότητας του καθένα ούτε με την δια-
κηρυγμένη νομικά ελευθερία της θρησκευτικής
συνείδησης».
31
Είναι, βεβαίως, γνωστές οι δύο τά-
σεις εντός της ορθόδοξης θεολογίας, η συλλήβδην
απόρριψη κάθε τι δυτικού, και αυτό σημαίνει και
των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τα οποία θεω-
ρούνται δυτικό ιδεολόγημα, αλλά και η εύκολη
αποδοχή δυτικών αξιών. Και οι δύο τάσεις οδη-
γούν, σαφώς, σε αδιέξοδο.
Η συλλήβδην απόρριψη των «δυτικών αξι-
ών», αφ’ ενός μεν απομονώνει την Ορθοδοξία, την
κλείνει στον εαυτό της,
32
τρέφοντας ίσως και τον
19
K. Annan (1999), 615: «Ενώπιον των μαζικών παραβιά-
σεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου που συνεχίζονται
περίπου παντού στον κόσμο, μπορεί να αισθανόμαστε τον
πειρασμό να κατεβάσουμε τα χέρια. Αλλά ένα πράγμα μας
δίνει θάρρος: οι λαοί του κόσμου έχουν μια αίσθηση όλο
και πιο οξεία των ευθυνών που έχουν οι μεν στους δε και
απέναντι στον πλανήτη.»
20
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 11-18
21
Κ. Δεληκωσταντής (2002α), 444
22
S. P. Huntington (1993), 25
23
Μ. Κουκουνάρας-Λιάγκης (2010), 58
24
Βαρθολομαίος, Οικουμενικός Πατριάρχης (1996), 8
25
Κ. Δεληκωσταντής (1995), 83
26
O. Clément (2007), 163: «Il est remarquable que la seule
opposition qui conteste aujourd’hui le totalitarisme sans
être grosse d’un totalitarisme nouveau est chrétienne et
personnaliste.»
27
Α. Γιαννουλάτος (2000), 73
28
Στο ίδιο
29
Α. Μανιτάκης (1999), 17
30
Μ. Μαριόρας (2013), 69: «…η ανάδειξη του πραγματικού
και διαχρονικού, αιώνιου μηνύματος των θρησκειών μπο-
ρεί να προσφέρει πολλά και στο θέμα της ειρηνικής συνύ-
παρξης των λαών.»
31
Α. Μανιτάκης (1999), 205
32
Μ. Μπέγζος (2010), 62: «Οι φανατικοί δεν λείπουν, δυ-
στυχώς, πουθενά και θα ήταν αλλόκοτο εάν κάτι τέτοιο
δεν συνέβαινε στην Ορθόδοξη Εκκλησία του τόπου μας.
Βέβαια, είναι παρήγορο ότι οι φωνές των κάθε είδους φο-
νταμενταλιστών δεν εισακούονται, παρόλο που είναι εκ-
κωφαντικές και εντυπωσιακές.»