Eνατενίσεις
181
Ο Μωάμεθ βρίσκεται πλέον σε πλεονεκτική
θέση από πλευράς αριθμών, έμψυχου και άψυχου
υλικού, προπάντων και μετά την επιτυχία της τα-
κτικής κίνησής του να βρεθεί προ των πυλών της
Κωνσταντινούπολης. Έτσι περισφίγγοντας τον
βυζαντινό στολίσκο εντός του Κεράτιου, εφαρμό-
ζει το τελικό του σχέδιο. Με τηλεβόλα όπλα, «πε-
τροβόλες μηχανές», ανοίγει ρήγματα στα χερσαία
τείχη και γεμίζει τις προ των τειχών τάφρους με
πέτρες και χώμα, ώστε να διευκολύνει την προ-
σπέλαση των Τούρκων. Χρησιμοποιεί έτοιμους ή
πρόχειρα ανοιγμένους υπονόμους, καθώς και ξύλι-
νους πύργους για να εισέλθει στην Πόλη.
Οι προασπιστές της Πόλης μάχονται μέρα και
νύκτα, οι μαχητές αντιμετωπίζουν τον εχθρό και
οι άμαχοι επισκευάζουν τις ζημιές ή καταπνίγουν
τους Τούρκους μέσα στους υπονόμους και κατα-
καίουν τους ίδιους πάνω στους ξύλινους πύργους
τους. Ο Μωάμεθ θέτει σ’ εφαρμογή και το τελικό
σχέδιό του. Ήδη βρισκόμαστε την παραμονή της
θλιβερής εκείνης μέρας. Γι’ αυτό περιέρχεται και
περιβλέπει έφιππος τους στρατιώτες του, μέσα
σ’ ένα πανδαιμόνιο από φωνές, σάλπιγγες, σα-
ντούρια, τύμπανα, κύμβαλα, φωταψίες, εκφωνεί
εμπρηστικούς και φανατικούς λόγους και εξωθεί
τους στρατιώτες να πολεμήσουν γενναία, υποσχό-
μενος σ’ αυτούς διαρπαγή του πλούτου της Πόλης,
για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Στο στρατόπεδο
των πολιορκητών επικρατεί πολεμικός αναβρα-
σμός, χαρά και αγαλλίαση, για την επικείμενη
άλωση της Πόλης.
Στο στρατόπεδο των λιγοστών Ελλήνων Χρι-
στιανών, υπερασπιστών της Πόλης, επικρατεί η
κατήφεια, η κατάθλιψη, η κούραση και η έλλειψη
των πάντων, ενώ ο Αυτοκράτορας, ως σεμνός, λι-
τός στρατιώτης, μαζί με τους τελευταίους προα-
σπιστές της βασιλεύουσας, έγραφαν τον επίλογο
της μεγάλης πράξης σ’ όλο της το ηθικό μεγαλείο.
Από κοντά του το αρχοντολόι, ο λαός και λαμπρός
πρωθυπουργός του, Λουκάς Νοταράς, πρόθυμοι
όλοι τους να χύσουν το αίμα τους για τη χαρά και
την ελπίδα όλων των Ελλήνων και να επιτελέ-
σουν το υπέρτατο χρέος έναντι της Ιστορίας. Ο
Γεώργιος Σχολάριος αφηγείται: «Την προτεραίαν
της αποφράδος εκείνης ημέρας, πάνδημος λιτα-
νεία οργανώθη ανά την πόλιν και τα τείχη. Της
συναθροίσεως ηγούντο εν στολή οι κληρικοί με
τα της θρησκείας σύμβολα. Ηκολούθουν άρχοντες
και αρχόμενοι, άνθρωποι πάσης τάξεως και παντός
φύλου. Κραυγή απογνώσεως ήτο η προσευχή των,
δέησις και ικεσία εκ βαθέων. Κλαυθμοί, γογγυ-
σμοί, στεναγμοί, πόνος, λιποψυχίες και δάκρυα
εχαρακτήριζον τον έκτακτον εκείνον συναγερ-
μόν. Μυριόστομος ήτο η κραυγή των ελευθέρων
πολιορκημένων «Κύριε ελέησον!!!». Η απλή αυτή
φράσις, συνόψιζε το άλγος και την ικεσίαν του
πλήθους προς το θείον, δια να αποτραπή ο φοβερός
κίνδυνος».
Το βράδυ της ίδιας μέρας, ο αυτοκράτορας
κάλεσε στο παλάτι τους στενότερούς του συνερ-
γάτες, άρχοντες και αξιωματούχους. Οι λόγοι του,
περήφανοι κατακλείδα του υπερχιλιετούς ένδο-
ξου βίου της αυτοκρατορίας. «Δια τούτο λέγω και
παρακαλώ υμάς, ίνα στήτε ανδρείως και μετά γεν-
ναίας ψυχής, ώς πάντοτε έως του νυν εποιήσατε,
κατά των εχθρών της πίστεως ημών. Παραδίδω δε
εις υμάς την εκλαμπροτάτην και περίφημον ταύ-
την πόλιν και βασιλεύουσαν των πόλεων. Καλώς
λοιπόν γιγνώσκετε, αδελφοί, ότι δια τέσσαρά τινα
οφείλομεν κοινώς πάντες, να προτιμήσωμεν τον
θάνατον μάλλον ή την ζωήν. Πρώτον μεν υπέρ της
πίστεως ημών και ευσεβείας, δεύτερον δε υπέρ της
πατρίδος, τρίτον δε υπέρ του βασιλέως Χριστού
του Κυρίου και τέταρτον υπέρ συγγενών και φί-
λων».
Με αυτούς και άλλους λιτούς και απέριττους
αλλά μεγαλειώδεις και προφητικούς λόγους ο αυ-
τοκράτορας συνέχισε εκείνη τη σύναξη. Η κατα-
κλείδα του βασιλικού λόγου ήταν γεμάτη τραγικό
μεγαλείο και χαλύβδωνε τις ψυχές των υπερασπι-
στών της αθάνατης πόλης. Διετράνωνε την ακρά-
δαντη πεποίθησή του ο βασιλιάς και στρατιώτης,
με τους προφητικούς λόγους, μαργαρίτες για το
έθνος, «Οφειλέται κοινώς εσμέν, ίνα προτιμήσω-
μεν αποθανείν μάλλον ή ζην, ότι γαρ η μνήμη και
η φήμη και η ελευθερία αιώνιος γενήσεται».
Μετά τη δημηγορία του αυτοκράτορα, η επω-
δός αυτής προήλθε ομόφωνη, η ορκοδοσία όλης
της σύναξης στο παλάτι ήταν και η μυστική φωνή
των υπερασπιστών όλων της Πόλης «μαχητών και
αμάχων, γερόντων και εφήβων, ανδρών και γυναι-
κών». «Αποθανούμεθα υπέρ της Χριστού Πίστεως
και της Πατρίδος ημών».
Προτού επισφραγίσει με έργα, όσα είπε στη
σύναξη του παλατιού της 28ης του Μάη, ο Κων-
σταντίνος, ως τελευταίος αυτοκράτορας τουΒυζα-
ντίου, επιτέλεσε το ύστατο χρέος ως Χριστιανός.
Κατά την τελευταία εκείνη νύκτα της μακράς
και πολυκύμαντης ζωής της Αυτοκρατορίας, ετελεί-
τοκατανυκτικήθείαλειτουργίαγιατελευταίαφορά
μέσα στον ιερό χώρο, το ναό της τουΘεούΣοφίας.
Αυτοκράτορας, Πρωθυπουργός, Πατριάρχης,
κλήρος και λαός με έκσταση και κατάνυξη, με δά-
