120
Eνατενίσεις
l
Του Πέτρου Παπαποστόλου
Θεολόγου - Δρα Φιλοσοφίας
ΗΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ
FILIOQUE
ΣΤΟΝ ΙΕΡΟΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟ
1
Το “Σύμβολο Νικαίας- Κωνσταντινουπόλεως” είναι το
κατά κόσμο γνωστό “Πιστεύω”. Το Σύμβολο πρωτοεμφανί-
ζεται στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ.
και ολοκληρώνεται στην τελική του μορφή στη Β’ Οικουμε-
νική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 381 μ.Χ. (σ.τ.σ.).
2
Βλ. Κ. Κατερέλος, Ο Ιερός Φώτιος και το Filioque, Θεσσα-
λονίκη 1998, σελ. 6: «Το ζήτημα της εκπορεύσεως του Αγίου
Πνεύματος ήταν βέβαια παλαιότερο. Είχε απασχολήσει τη
Δυτική κυρίως Εκκλησία στις τοπικές συνόδους του Τολέ-
δο (589), του Centilly (767) και αργότερα σε άλλες συνόδους.
έννοια του Filioque αποτελεί δογμα-
τικό όρο στην χριστιανική διδασκα-
λία, που από τον 9ο αιώνα κι έπειτα
αποτέλεσε όχι απλώς ένα επίμαχο
θέμα θεολογικής διαφωνίας, αλλά
αιτία σχίσματος και οριστικής ρή-
ξης μεταξύ των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσης.
“Filioque” σημαίνει επακριβώς την «εκ του Υιού»
εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, δοξασία που για
τους Ανατολικούς Πατέρες προέβαλε ως αβάσι-
μος, άστοχος και αιρετικός νεολογισμός, όρος που
απομακρυνόταν από τη διδασκαλία των Οικουμε-
νικών Συνόδων, οι οποίες (στο “Σύμβολο Νικαίας-
Κωνσταντινουπόλεως”)
1
δογμάτισαν με σαφήνεια
υπέρ της «εκ του Πατρός» εκπόρευσης του Αγίου
Πνεύματος και όχι και «εκ του Υιού». Ο λόγος που
ο όρος σταδιακά υιοθετήθηκε στη Δύση (από την
Ισπανία και τηΦραγκονία στην Ιταλία και στο Δυ-
τικό Σύμβολο της Πίστης)
2
ήταν όχι απλώς δογμα-
τικός, αλλά μάλλον ιστορικά αναγκαίος κατά των
αρειανόφρονων Βησιγότθων, αποτελώντας στην
ουσία μία εμβόλιμη διάθεση “τόνωσης” της θεότη-
