Eνατενίσεις
117
ι είναι τούτα τα εκατομμύρια οι άνθρω-
ποι, που λυώνουνε οι σάρκες τους μέρα
με τημέρα και σωριάζουνται τα κόκκαλά
τους! Σε τι φελάνε τα λογής -λογής φαγη-
τά, τα στολίδια, τα λουτρά, τα θέατρα, τα
παιγνίδια! Ποια μυρουδικά θα μπορέ-
σουνε να σκεπάσουνε τη βαρειά μπόχα της φθοράς
που βγαίνει απ’ αυτόν τον σωρό οπού χωνεύει ολοένα
μέσα στο φοβερό χωνευτήρι! Τι γίνεται το κάλλος, τι
γίνεται η εξυπνάδα, οι λογής- λογής χάρες, που έχου-
νε οι άνθρωποι; Είναι το λοιπόν ψέμμα και ίσκιος
της φαντασίας όλα τούτα, αφού την ώρα κιόλας που
θαρρούνε πως υπάρχουνε, δεν υπάρχουνε
1
!
Με λόγια που αναβλύζουν από καρδία στε-
νάζουσα και αποκαλύπτουν οδύνη πατερικού
ανθρώπου, ο Φώτης Κόντογλου επιχειρεί να προ-
σεγγίσει διαχρονικώς το πρόβλημα της αδιέξοδης
προοπτικής του ανθρώπου της σύγχρονης αστι-
κής νοοτροπίας, ενός αδιεξόδου που φαίνεται να
οφείλεται στην εξάρτηση αυτού του ανθρώπου
από ψευδαισθητικές αντιλήψεις περί του όντως
αληθούς! Κατ’ αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας μας
ομιλεί κατά βάσιν περί του εκάστοτε σύγχρονου
ανθρώπου, ο οποίος στη διαλεκτική με τον εαυτό
του αλλά και τις διαπροσωπικές του σχέσεις, λει-
τουργεί απολυτοποιώντας την εμπειρία των φαι-
νομένων ενώ συγχρόνως αγνοεί ή αδιαφορεί για
τον κόσμο των μηφαινομένων. Περί αυτού του αν-
θρώπου, ο οποίος, έχοντας καταστήσει τις ανέσεις
τρόπο ζωής και έχοντας αναγάγει την τεχνολογία
(την οποία βάπτισε «πολιτισμό»), σε παραμυθία της
ψυχής του, φαίνεται να στερείται δυνατότητας
προβληματισμού επάνω σε θέματα υπαρξιακής
αυτοσυνειδησίας.
Την κρίσιμη στιγμή της διαλεκτικής με τον
εαυτό του, ο άνθρωπος αυτός αποφεύγει να συνα-
ντήσει την πραγματική εικόνα του εαυτού του και
συνήθως συμβιβάζεται με τη λογική που πηγάζει
από αυτό τον τρόπο της λειτουργίας της υπάρξε-
ώς του, εφόσον θέτει ως κριτήριο θεωρήσεως της
λειτουργίας αυτής τον
ίσκιο
(ως ψευδή εικόνα περί
της καταστάσεως του εαυτού του), και το
ψέμα
του υπαρξιακού υποκειμενισμού. Στην περίπτω-
ση αυτή, αν και αγνοεί ότι βιώνει καθημερινώς τη
φθορά της πραγματικής του εικόνας
(λυώνουνε οι
σάρκες τους μέρα με τη μέρα και σωριάζουνται τα
κόκκαλά τους),
ωστόσο ασυνειδήτως διαισθάνεται
τη φθορά αυτή ως γεγονός που τον ωθεί σε (επίσης
ασυνείδητη) εναγώνια προσπάθεια να αντικατα-
στήσει την εικόνα αυτή με μια ψευδή εικόνα του
που να εγγυάται μία έστω επίπλαστη υπαρξιακή
ισορροπία
(ποια μυρουδικά θα μπορέσουνε να σκε-
πάσουνε τη βαρειά μπόχα της φθοράς)!
Προσεγγίζοντας λοιπόν ο αναγνώστης τούτο
τον προβληματισμό υπαρξιακής αυτοσυνειδησίας
στα υπό εξέτασιν κείμενα του Φώτη Κόντογλου (ο
οποίος προβληματισμός βεβαίως διαχέεται σε όλο
το συγγραφικό του έργο), συνειδητοποιεί αμέσως
ότι μελετά τον ίδιο του τον εαυτό. Άλλωστε το
περίγραμμα αυτού του ανθρώπου αντιστοιχεί εν
πολλοίς προς τη βιοτή του σύγχρονου ανθρώπου
και εγείρει το ερώτημα περί της δυνατότητάς του
(ή της αντοχής του) να δοκιμάσει την αξία της ει-
κόνας του εαυτού του στον καθημερινό βίο, όπως
και της ικανότητάς του να αντιμετωπίσει το ενδε-
χόμενο να έχει οικοδομήσει μια πλασματική
2
και
εύθραυστη εικόνα περί εαυτού, με προφανή σκο-
πό την υπέρβαση της υπαρξιακής προβληματικής
του καθημερινού αυτού βίου.
ΟΦ. Κόντογλου για να εκθέσει τις σκέψεις του
αυτές λαμβάνει αφορμή από τα δραματικά γεγονό-
τα της Μ. Εβδομάδος, όπως αυτά εστιάζονται στη
Σταύρωση του Χριστού και την υπερφυά του Ανά-
σταση. Μέσα από τα γεγονότα αυτά προβάλλει την
αγωνία του ανθρώπου για την πνευματική πορεία
του εαυτού του και ζει με ευαισθησία που γεννά
οδύνη ψυχής τις αδιέξοδες περιπλανήσεις του
αδελφού του, διότι τα πνευματικά του αισθητήρια
έχουν εκλεπτυνθεί από την πίστη στονΧριστό και
τη μίμηση της ζωής που διδάσκει. Αλλά και ο ανα-
γνώστης που εντρυφεί στις σκέψεις αυτές γεύεται
λυτρωτικές απαντήσεις μέσα από τα βιώματα του
αϊβαλιώτη συγγραφέα.
Ο Φώτης Κόντογλου έχει τη χαρισματική δυ-
νατότητα της γόνιμης διαλεκτικής με τον αδελφό
του, διότι ζει τη ζωή του Πνεύματος (εφαρμογή
1
Φ. Κόντογλου, Ἀνέστη Χριστός, Ἡ δοκιμασία τοῦ λογικοῦ, ἐκδ.
Ἁρμός, Ἀθήνα 2001, σ. 129.
2
Ἰω. Κορναράκη, Ὁ Ἰούδας ὡς ὁμαδικὸς ἐνοχικὸς ἀρχέτυπος,
ἐκδ. Ἀφῶν Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1981, σ. 92 κ. ἑξ. Κων. Ἰω.
Κορναράκη, Ἡ Διαλεκτικὴ τοῦ Φιλοκαλικοῦ ἤθους, ἐκδ. Ἁρμὸς
2002, σ. 128 κ. ἑξ.
