Eνατενίσεις
71
ελληνική, με λατρευτικές ενοποιήσεις και διοικη-
τική οργάνωση. Ο Απ. Παύλος δεν συζήτησε ποτέ
με τους συνεργάτες του εάν η παγκοσμιοποίηση
των ημερών του είναι αναστρέψιμη ή όχι πορεία.
Σκέφτηκε μόνο να αξιοποιήσει τα προσφερόμενα
μέσα της και αισθάνθηκε να βαραίνει στους ώμους
του το ιεραποστολικό «δει», το «δει κηρυχθήναι το
ευαγγέλιον πάση τη κτίσει». Και έλεγε: «Ουαί μοί
εστιν εάν μη ευαγγελίζωμαι» (Α
’
Κορ. 9, 16). Και
έτσι «αναστάτωσε» την οικουμένην κηρύσσοντας
«βασιλέα έτερον, Ιησούν» (Πράξ. 17,7).
Δεν είναι εύκολο εδώ να παρακολουθήσουμε
διεξοδικά τα σημεία αναστάτωσης της ελληνορω-
μαϊκής κοινωνίας και της επελθούσης μεταμόρφω-
σης. Γι’ αυτόας επιτραπεί έναμεγάλοάλμαπολλών
αιώνων, με τη διατύπωση του εξής ερωτήματος:
Ποιο ρόλο διαδραμάτισε ο Απ. Παύλος στη Θεολο-
γία και στην ελληνική κοινωνία του 20
ου
αιώνα.
Θα ξεκινήσω από ένα σημαντικό σταθμό στα
μέσα του 20
ού
αιώνα που είναι ο Β
’
παγκόσμιος
πόλεμος, γιατί μετά από αυτόν άνθισαν στον τόπο
μας ιδιαίτερα τα θεολογικά γράμματα, πράγμα που
μαρτυρείται στην εκρηκτική αύξηση της θεολογι-
κής βιβλιογραφίας, ιδιαίτερα μάλιστα στην περι-
οχή των βιβλικών και πατερικών σπουδών, αλλά
και φυσικά όλων των άλλων κλάδων της θεολογι-
κής επιστήμης.
Πού οφείλεται αυτή η εντυπωσιακή ανάπτυ-
ξη; (α) Τα ερείπια, υλικά και πνευματικά, που
επεσώρευσε ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος, οδήγησαν
στην άμεση ανάγκη να αντιμετωπίσει η Εκκλησία
και η Θεολογία τα ερωτήματα που δημιουργήθη-
καν στους ανθρώπους ξεκινώντας από μια στέρεη
βάση, όπως είναι οι βιβλικές και πατερικές πηγές
της πίστης. (β) Οι εξειδικευμένες σπουδές των Ελ-
λήνων θεολόγων σε πανεπιστήμια της Ευρώπης
και της Αμερικής, όπου δέχτηκαν ποικίλες προ-
κλήσεις, είχαν ως αποτέλεσμα τον επιστημονικό
διάλογο μεταξύ της παράδοσης της Εκκλησίας και
των σύγχρονων επιστημονικών ρευμάτων. Ακό-
μη και οι αρνητικές προκλήσεις δημιούργησαν γό-
νιμουςπροβληματισμούςμε θετικάαποτελέσματα.
Και (γ) η ίδρυσημιας δεύτερηςΘεολογικής Σχολής
στην Ελλάδα, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
το 1943 (μετά από αυτήν της Αθήνας το 1837), αύ-
ξησε τον αριθμό των θεολόγων στην Ελλάδα και
συνεπώς και την εκπαίδευση των φοιτητών στην
περιοχή της θεολογικής επιστήμης. Η πρόσφατη
ίδρυση και λειτουργία ΤμήματοςΜεταπτυχιακών
Θεολογικών σπουδών στην Πάφο της Κύπρου δη-
μιουργεί νέες ελπίδες για προώθηση των θεολογι-
κών σπουδών στο χώρο της Ορθοδοξίας.
Όλοι οι τομείς της θεολογικής επιστήμης προ-
σείλκυσαν την προσοχή των Ελλήνων ερευνη-
τών. Εκείνη όμως η περιοχή που κυριάρχησε στην
έρευνα, και ιδιαίτερα την βιβλική έρευνα, είναι η
μελέτη των επιστολών του Απ. Παύλου. Εάν το
εκφράσω αυτό με στατιστικά δεδομένα, τα οποία
στηρίζονται σε προσωπική έρευνα
1
, το 35% της
βιβλικής θεολογικής παραγωγής (και ειδικότερα
της Καινοδιαθηκικής) καλύπτεται από μελέτες
που έχουν ως αντικείμενο και περιεχόμενο τις
επιστολές και τη Θεολογία του Απ. Παύλου. Εύ-
λογα θα αναρωτηθεί κανείς, πού οφείλεται αυτή η
προτίμηση. Μπορούμε να οδηγηθούμε σε κάποια
ικανοποιητική απάντηση, εάν λάβουμε υπόψη τα
ακόλουθα δεδομένα:
Ο Απόστολος αυτός είναι ως γνωστόν ο ιδρυ-
τής της Εκκλησίας στην στην Κύπρο και στην Ελ-
λάδα και ως εκ τούτου είναι φυσικό να στρέφεται η
ελληνική θεολογική έρευνα γύρω από το έργο και
τις επιστολές του. Άλλωστε, το 1950 γιορτάστη-
κε στην Αθήνα η επέτειος των 1900 ετών από την
ίδρυση της Εκκλησίας στην Ελλάδα με διάφορες
ομιλίες, εκδηλώσεις και την έκδοσηΠανηγυρικών
τόμων
2
. Έτσι, συν τοις άλλοις δόθηκε και από το
επετειακό αυτό γεγονός ένα κίνητρο για ευρύτερη
μελέτη του έργου του.
Ήδη από το 1925 είχε θεσπίσει ο αείμνηστος
Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος
(1923-1938) την τέλεση Πανηγυρικού Εσπερινού
επί του ιερού βράχου του Αρείου Πάγου κατά την
εορτήν των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, συ-
νέθεσε μάλιστα ο ίδιος και ειδικό Απολυτίκιο για
τον Απόστολο Παύλο («Εθνών σε κήρυκα και φω-
στήρα τρισμέγιστον....»), το οποίο επικράτησε πα-
ράλληλα με το γνωστό Απολυτίκιο «Οι των Απο-
στόλων πρωτόθρονοι...»
3
.
Εξ άλλου, η μορφή του Απ. Παύλου προβλήθη-
κε παντοιοτρόπως από τις διάφορες χριστιανικές
1
Ελληνική Βιβλική Βιβλιογραφία του 20ού αιώνα (1900-
1995), Θεσσαλονίκη 1997, στη σειρά Βιβλική Βιβλιοθήκη
αρ. 10.
2
Πανηγυρικός τόμος εορτασμού της 1900ής επετείου της
ελεύσεως του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα. (Επιμέλεια
καθ. Α. Αλιβιζάτου), Αθήνα 1951. Και επίσης Paulus - Hellas
- Oikumene (An Ecumenical Symposium), Athens 1951.
3
Βλ. Ι. Φουντούλη, «Ο Απόστολος Παύλος στο εορτολόγιο»,
Κληρονομία 22(1990), σ. 261.
