Ενατενίσεις | Τεύχος 17 Μάιος - Αύγουστος 2012 | Ιερά Μητρόπολις Κύκκου και Τηλλυρίας - page 81

Eνατενίσεις 79
θη­κε α­πό τον ά­γιο Αυ­γου­στί­νο (Ε­ξο­μο­λο­γή­
σεις, ΧΙ 14) και εί­ναι ο­ρα­τή στη φι­λο­σο­φί­α του
G­o­t­t­f­r­i­ed L­e­i­b­n­i­tz, του G­e­o­r­ge B­e­r­ke­l­ey, του
I­m­m­a­n­u­el K­a­nt και του H­e­n­ri-L­u­is B­e­r­g­s­on.
Το 1895, έ­νας εγ­κυ­κλο­παι­δι­στής, ο H.
Gunkel, δη­μο­σί­ευ­σε έ­να έρ­γο του για τη δη­μι­
ουρ­γί­ακαι τοχά­οςστοναρ­χέ­γο­νοκαι τονέ­σχα­
το χρό­νο. Το βι­βλί­ο του Gunkel έ­γι­νε α­φορ­μή
να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν αλ­λα­γές σε τέσ­σε­ρις με­
γά­λους ε­πι­στη­μο­νι­κούς κλά­δους, την ι­στο­ρί­α
των Θρη­σκει­ών, τα σχε­τι­κά πε­δί­α της Ε­θνο­λο­
γί­ας, της Αν­θρω­πο­λο­γί­ας και της Ψυ­χο­λο­γί­ας.
Ω­στό­σο, η πε­ρισ­σό­τε­ρο ε­πι­στη­μο­νι­κή σύλ­λη­
ψή του αρ­χέ­γο­νου και του έ­σχα­του χρό­νου,
ως των δύ­ο πό­λων της ι­στο­ρί­ας του χρό­νου,
υ­πο­στη­ρί­χθη­κε α­πό δύ­ο ση­μαν­τι­κές με­λέ­τες,
ό­πως το Νό­η­μα στην Ι­στο­ρί­α, του Γερ­μα­νού
φι­λο­σό­φου Κarl Levith, και Ο μύ­θος της αι­ώ­
νιας ε­πι­στρο­φής, του Ρου­μά­νου θρη­σκει­ο­λό­
γουMircea Eliade.
Το αί­νιγ­μα του χρό­νου εί­ναι κα­τά κά­ποι­ον
τρό­πο το αί­νιγ­μα της έ­ναρ­ξης, για­τί ε­κεί βρί­
σκε­ται η βά­ση του πα­ρελ­θόν­τος. Η έ­ναρ­ξη εί­
ναι το πα­ρελ­θόν. Ω­στό­σο, κα­θη­με­ρι­νά γί­νε­ται
μια νέ­α έ­ναρ­ξη μέ­σα στην πε­ρι­ο­δι­κή κί­νη­ση
της η­μέ­ρας (το πρω­ί γί­νε­ται με­ση­μέ­ρι, προ­
χω­ρεί στο α­πό­γευ­μα, φθά­νει στο βρά­δυ κι α­πό
την πο­ρεί­α της νύ­χτας, ξα­να­γί­νε­ται πρω­ί). Βά­
σει τη σύλ­λη­ψης του Gunkel τo σύ­νο­λο ό­λων
αυ­τών των ε­πα­να­λαμ­βα­νό­με­νων ε­νάρ­ξε­ων το
α­πο­κα­λού­με χρό­νο. Ε­κεί­νο που λεί­πει, κα­τά
την ά­πο­ψή του, εί­ναι το γε­γο­νός ό­τι η αν­θρω­
πό­τη­τα δεν κα­τα­νο­εί τη μα­γεί­α, ή αν θέ­λε­τε
κα­λύ­τε­ρα το μυ­στή­ριο της νέ­ας έ­ναρ­ξης, δη­
λα­δή την α­έ­να­η με­τά­βα­ση α­πό το πα­ρελ­θόν
στο πα­ρόν.
Ε­δώχρει­ά­ζε­ται να θυ­μη­θού­με τον πε­ρί­φη­
μο δι­α­χω­ρι­σμό του H­e­n­ri-L­u­is Be­r­g­s­on α­νά­
με­σα στον χω­ρο­χρό­νο και τον κα­θα­ρό χρό­νο.
Ο χω­ρο­χρό­νος εί­ναι ο χρό­νος των ω­ρο­λο­γί­ων
μας, μια υ­βρι­δι­κή έν­νοι­α που προ­κύ­πτει α­πό
την ει­σβο­λή της ι­δέ­ας του χώ­ρουστην ε­πι­κρά­
τεια της κα­θα­ρής συ­νεί­δη­σης. Στην πραγ­μα­
τι­κό­τη­τααυ­τές οι χρο­νι­κέςμο­νά­δες δενυ­πάρ­
χουν, για­τί ο χρό­νος, μια α­θέ­α­τη έν­νοι­α, εί­ναι
μια με­λω­δί­α, έ­να πο­τά­μι. Η ι­δι­αι­τε­ρό­τη­τά του
έγ­κει­ται στο γε­γο­νός ό­τι κυ­λά μέ­σα α­πό τα χέ­
ρια μας σαν νε­ρό, εί­ναι α­ψη­λά­φη­τος, ό­πως το
έ­θε­σε ο ά­γιος Αυ­γου­στί­νος4. Δεν υ­πάρ­χει στα­
θε­ρό πα­ρόν. Εί­τε εί­ναι ή­δη πα­ρελ­θόν ή εί­ναι
α­κό­μη μέλ­λον. Ό­ταν λέ­με ό­τι εί­ναι οκτώ και
τέταρτο δεν εί­ναι πια οκτώ και τέταρτο.
Έ­να ι­σχυ­ρό ρεύ­μα με­τα­φέ­ρει την αν­θρω­
πό­τη­τα στο πο­τά­μι του χρό­νου. Ο άν­θρω­πος
εί­ναι προ­σω­ρι­νός, φευ­γα­λέ­ος, κα­θώς δεν
μπο­ρεί να α­δρά­ξει στα­θε­ρά έ­να ση­μεί­ο και να
αν­τι­στα­θεί στο ρεύ­μα. Ο άν­θρω­πος των οκτώ
και τέταρτο δεν εί­ναι ί­διος με τον άν­θρω­πο
των εννιά. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εί­μα­στε ο
χρό­νος. Πα­ρό­λααυ­τά έ­χου­με τοπα­ρελ­θόνμας
και κά­νου­με σχέ­δια για το μέλ­λον μας. Ε­δώ
υ­πει­σέρ­χε­ται η ι­δέ­α του «ταυ­τό­χρο­νου». Τη
στιγ­μή που βι­ώ­νου­με έ­να ψήγ­μα του χρό­νου,
υ­πάρ­χει μια σχέ­ση «ταυ­τό­χρο­νου», σε σχέ­ση
με τις άλ­λες δι­α­δο­χι­κές χρο­νι­κές μο­νά­δες. Οι
νό­τες ε­νός μου­σι­κού κο­μα­τιού δεν παί­ζον­ται
μό­νον ως δι­α­κε­κρι­μέ­νες νό­τες, αλ­λά και ως
συγ­χορ­δί­ες, δη­λα­δή ταυ­τό­χρο­να.
4 «Τι εί­ναι, λοι­πόν, ο χρό­νος; Αν δε με ρω­τά κα­νείς, γνω­ρί­ζω.
Αν, ό­μως, θέ­λω να το ε­ξη­γή­σω σε κά­ποι­ον που με ρω­τά, δε
γνω­ρί­ζω. Αλ­λά σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση τολ­μώ να πω πως τού­
το γνω­ρί­ζω. Αν τί­πο­τε δεν τε­λεί­ω­νε, δε θα υ­πήρ­χε πα­ρελ­θόν.
Αν τί­πο­τε δεν πλη­σί­α­ζε, δε θα υ­πήρ­χε μέλ­λον. Αν τί­πο­τε δεν
υ­πήρ­χε, δε θα υ­πήρ­χε και πα­ρόν. Ό­μως, πώς εί­ναι δυ­να­τόν
να υ­πάρ­χει το πα­ρελ­θόν και το μέλ­λον, α­φού τo πα­ρελ­θόν πέ­
ρα­σε και το μέλ­λον δεν έ­χει έρ­θει α­κό­μη; Α­πό την άλ­λη, αν το
πα­ρόν ή­ταν πάν­τα πα­ρόν και δεν κυ­λού­σε, το πα­ρελ­θόν δε θα
ή­ταν χρό­νος αλ­λά αι­ω­νι­ό­τη­τα. Αλ­λά, αν ή­ταν το πα­ρόν μό­νο
χρό­νος, για­τί κυ­λά στο πα­ρελ­θόν, πώς μπο­ρού­με να πού­με
ό­τι υ­πάρ­χει; Υ­πάρ­χει, μό­νον για­τί κά­ποι­α στιγ­μή θα πά­ψει
να υ­πάρ­χει. To μό­νο, λοι­πόν, που μπο­ρού­με να βε­βαι­ώ­σου­με
εί­ναι ό­τι ο χρό­νος ο­δη­γεί στη μη-ύ­παρ­ξη».