Eνατενίσεις
87
l
Τοῦ Θεοδώρου Ξ. Γιάγκου
Καθηγητῆ τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Α.Π. Θ.
*
Εἰσήγηση πού ὑποβλήθηκε στή Συνοδική Ἐπιτροπή
Θείας Λατρείας καί ἔγινε δεκτή ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς
Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου.
1
ΚΥΡΙΛΛΟΥΣΚΥΘΟΠΟΛΙΤΟΥ, Βίος τοῦἀββᾶΚυριακοῦ,
Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν, Κύριλλος Σκυθοπολίτης,
εἰσαγωγή - κείμενο - μετάφραση - σχόλια ΑΙΚ. ΓΚΟΛ-
ΤΣΟΥ, Θεσσαλονίκη 1987, σ. 522 (βλ. Η. ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ,
Καθημερινὲς ἱστορίες ἁγίων καὶ ἁμαρτωλῶν στὸ Βυζά-
ντιο, Ἀθήνα 2001, σσ. 90-91). Βλ. καὶ PG 115, 940C-941A.
2
Βλ. χαρακτηριστικὰ Α. ΑΛΥΓΙΖΑΚΗ, Θέματα Ἐκκλησι-
αστικῆς Μουσικῆς, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 47 ἑξ.
3
Γιὰ τὴ θέση τῆς γυναίκας στὴ λειτουργικὴ ζωὴ βλ. ἐνδει-
κτικὰ τὴ μελέτη τοῦ ἀειμνήστου δασκάλου ΙΩ. Μ. ΦΟΥ-
ΝΤΟΥΛΗ, Ἡ γυναίκα εἰς τὴν λειτουργικὴν ζωὴν καὶ τὴν
ἐνοριακὴν διακονίαν τῆς Ἐκκλησίας, στὸ Ἡ θέσις τῆς γυ-
ναικὸς ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καὶ τὰ περὶ χειροτονί-
ας τῶν γυναικῶν. Διορθόδοξον θεολογικὸν συνέδριον Ρό-
δος, 30 Ὀκτωβρίου-7 Νοεμβρίου 1988, ἐπιμ. ἐκδ. Ἀρχιμ.
ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ ΛΥΜΟΥΡΗ, Κατερίνη 1994, σσ. 295-307.
Ὁ τόμος περιέχει ἐργασίες-εἰσηγήσεις ἰδιαζόντως ἐνδια-
φέρουσες γιὰ τὸ θέμα τῆς θέσεως τῆς γυναίκας στὴ δη-
μόσια λατρεία. Σημαντικὴ εἶναι ἡ εἰσήγηση τοῦ ὁμότιμου
καθηγητῆ ΒΛΑΣ. ΦΕΙΔΑ, Τὸ ἀνεπίτρεπτον τῆς ἱερωσύ-
νης τῶν γυναικῶν κατὰ τοὺς ἱεροὺς κανόνας, σ.σ. 245-
293. Ἐπίσης βλ. Κ. Χ. ΓΙΟΚΑΡΙΝΗ, Ἡ ἱερωσύνη τῶν γυ-
ναικῶν στὸ πλαίσιο τῆς Οἰκουμενικῆς Κίνησης, Κατερίνη
1995, καὶ στὸν τόμο τῶν Πρακτικῶν, Ἱερὰ Μητρόπολις
Δημητριάδος, ἈκαδημίαΘεολογικῶν Σπουδῶν, Φύλο καὶ
θρησκεία. Ἡ θέση τῆς γυναίκας στὴν Ἐκκλησία, Ἀθήνα
τὸν Βίο τοῦ ἁγίου Κυριακοῦ τοῦ Ἀνα-
χωρητῆ
(BHG 463)
ὁ βιογράφος Κύ-
ριλλος Σκυθοπολίτης διασώζει ἕνα
περιστατικὸ τυχαίας συνάντησης
ἐρημιτῶν μοναχῶν μὲ μία ἀσκήτρια,
ποὺ διαβιοῦσε μόνη καὶ ἄγνωστη σὲ
ἀπόμερη σπηλιὰ στὴν ἔρημο τῆς Παλαιστίνης.
Ἡ ἀπροσδόκητη συνάντηση προκάλεσε τὴν
ἔκπληξη καὶ τὴν περιέργεια ἀπὸ τὴν πλευρὰ
τῶν ἀνδρῶν καὶ τὴ συστολή, ποὺ ἐκδηλώθηκε
μὲ τάση φυγῆς ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς γυναίκας.
Τελικὰ ὑπερίσχυσε ἡ ἀποφασιστικότητα τῶν
πρώτων νὰ γνωρίσουν κάτι ἀπὸ τὴν ἀσκητικὴ
πολιτεία τῆς ξεχασμένης ἀσκήτριας καὶ ἔτσι
αὐτὴ ἀναγκάστηκε νὰ ἀπαντήσει, μᾶλλον φει-
δωλά, στὶς ἀνακριτικὲς ἐρωτήσεις ποὺ ἀποσκο-
ποῦσαν περισσότερο στὸ πνευματικὸ ὄφελος.
Ἀπὸ ὅσα μαρτύρησε ἡ ἀσκήτρια ἔχουν σημασία
γιὰ τὴν πραγμάτευση τοῦ θέματός μας τὰ ἑξῆς:
«Τὸ μὲν ὄνομά μου Μαρία λέγομαι,
ἐγενό-
μην δὲ ψάλτρια τῆς ἁγίας Χριστοῦ Ἀναστάσεως
καὶ πολλοὺς ὁ διάβολος ἐσκανδάλισεν εἰς ἐμέ,
καὶ φοβηθεῖσα μήπως ὑπεύθυνος γενομένη τῶν
τοιούτων σκανδάλων προσθήσω ἁμαρτίας ἐφ’
ἁμαρτίαις μου, ἐδυσώπουν τὸν Θεὸν ῥυσθῆναί
με τῆς αἰτίας τῶν τοιούτων σκανδάλων»
1
.
Τὸ κείμενο εἶναι ἀρκετὰ εὔγλωττο. Πρῶτον,
φανερώνει ὅτι τὴν ἐποχὴ ποὺ ζοῦσε ὁ ἅγιος Κυ-
ριακὸς († 29 Σεπτεμβρίου 556) ἔψαλλαν στὸν
ναὸ τῆς Ἀναστάσεως στὰ Ἱεροσόλυμα (δηλ. σὲ
μὴ μοναστηριακὸ ναὸ) γυναῖκες καὶ δεύτερον,
δίνει ἕνα καλὸ στίγμα γιὰ ποιὸ λόγο τελικὰ οἱ
ψάλτριες ἔπαυσαν νὰ διακονοῦν τὴ δημόσια λα-
τρεία. Στὴν πραγματικότητα ἡ ἀσκήτρια θίγει
καὶ τὸ γενικότερο θέμαπερὶ τῆς ἀδιάβλητης συ-
νυπάρξεως ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν κατὰ τὶς λει-
τουργικὲς συνάξεις, ἡ ὁποία ὑπαγόταν ὄχι πά-
ντοτε στοὺς ἴδιους κανόνες αὐστηρότητος, κα-
θόσον ἐξαρτώταν ἀπὸ τὴν πνευματικὴὡριμότη-
τα καὶ τὶς λειτουργικὲς ἀνάγκες τῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ διαχρονικὴ παραίνεση ἦταν ἡ ἀποφυγὴ τοῦ
σκανδαλισμοῦ τῶν ἀνδρῶν εἴτε ἀπὸ τὴ θέα τῆς
γυναικείας ὀμορφιᾶς εἴτε ἀπὸ τὸ ἄκουσμα με-
λωδικῶν ὕμνων ἀπὸ γυναικεία φωνή, ποὺ συ-
νειρμικὰ θὰ μποροῦσε νὰ φέρει στὴ θύμηση θυ-
μελικὰ ἄσματα
2
.
Ἡἀποφυγὴ τῆς ἐγγύτητας ἢ τῆς συμπλοκῆς
τῶν ἑτεροφύλων προσώπων γέννησε θεσμοὺς
(π.χ. αὐτὸν τοῦ ἀβάτου στὶς μονὲς) καὶ δημιούρ-
γησε τὶς προϋποθέσεις γιὰ τὴν ὁσημέρες ἀπο-
μάκρυνση τῆς γυναίκας ἀπὸ τὴν ἐνεργὸ ἐμπλο-
κή της στὴν ὑπόθεση τῆς δημόσιας λατρείας
3
.
Η
ΓΥΝΑΙ-
ΚΑ
ΣΤΗΔΗΜΟΣΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥΘΕΟΥ*
