Eνατενίσεις
97
ἀλλοτρίας βουλομένας εὐποιεῖν χριστιανοῖς ἀδελ-
φοῖς
καὶ ἐπὶ τοσοῦτον αὐτοῖς τεθαρρηκέναι
καὶ προσανατεθῆναι,
μηδ’ αὐτὰς ἐκείνας παρα-
τηρεῖσθαι· ἀλλὰ καὶ δι’ αὐτῶν εἰσκομίζειν τὴν τοῦ
ἁγιασμοῦ κοινωνίαν
τοῖς μηδ’ ὑπ’ αὐτῆς τῆς τυ-
ραννίδος τῆς εἰς Χριστὸν κατωλιγορηκόσι πί-
στεως·
οὐδέποτε γὰρ κοινοῦται τὸ ἅγιον,
μᾶλλον
δὲ ἁγιάζει καὶ τοὺς κεκοινωμένους· εἰ μὴ ὕπο-
πτά τινα πρόσωπα, καταπαίζειν συνήθως ἔχο-
ντα τῶν θείων, ταῦτα ἐγχειρισθῆναι προφασί-
ζοιντο»
42
.
Αὐτὸκαὶ μόνο τὸπαράδειγμαφανερώνει τήν
εὐχέρεια ποὺ εἶχαν οἱ πατέρες νὰ ὑπερβαίνουν
τὸ νόμο, ὅταν οἱ ποιμαντικὲς καὶ οἱ λειτουργικὲς
ἀνάγκες τὸ ἀπαιτοῦσαν.
* * *
Στὸ corpus τῶν ἱ. κανόνων δὲν ὑπάρχει ἔμμε-
ση ἢ ἄμεση ἀπαγόρευση γιὰ τὴν ψαλμωδία ἀπὸ
γυναῖκες. ἩΠενθέκτη Οἰκουμενικὴ σύνοδος σὲ
ἕνα πλέγμα κανόνων ποὺ ἀναφέρονται στὴ λα-
τρείακαὶ τὸν ναὸ
43
ἐκδίδει κανόνα (ὁ 70
ός
), γιὰ νὰ
ἀπαγορεύσει τὴν ὁμιλία γυναικῶν κατὰ τὴν ὥρα
τῆς θ. λειτουργίας. Ἡ ἀπαγόρευση ἀναφέρεται
ἀποκλειστικὰσὲαὐτὴτὴνἀταξία (τὴ«φλυαρία»
ὅπως τὴν ὀνομάζει ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος
44
καὶ ὁ Ἰσίδωρος Πηλουσιώτης στὸ παραπάνω
παρατιθέμενο χωρίο) καὶ οὐδεμία σχέση ἔχει
μὲ τὴν ψαλμωδία ἀπὸ γυναῖκες, ἡ ὁποία, ὅπως
εἴδαμε, ἦταν πράξη ἀρκετὰ διαδε-
δομένη, ἰδίως ἀπὸ τὸν 4
ο
μέχρι καὶ
τὸν 6
ο
αἰώνα, καὶ ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὴν
Ἐκκλησία
45
. Ἐξάλλου, ἐὰν ὑπῆρχε
πρόθεση μίας τέτοιας ἀπαγόρευ-
σης, θὰ εἶχε καταγραφεῖ στὸν
ad
hoc
75
ο
κανόνα τῆς ἰδίας συνόδου,
ὁ ὁποῖος καταφέρεται κατὰ τῶν
«ἀτάκτων βοῶν» κάποιων ψαλτῶν,
θέτοντας ὡς ἀρχὴ ἡ δοξολογία τοῦ
Θεοῦ νὰ γίνεται «μετὰ πολλῆς προ-
σοχῆς καὶ κατανύξεως»
46
.
Σκοπὸς τοῦ κανονικοῦ νομοθέ-
τη εἶναι ἡ περιφρούρηση τῆς ἀλη-
θινῆς λατρείας, ποὺ προάγει πρὸς
τὸν Θεό. Ὅταν ἡ ψαλμωδία γίνεται
πρόσκομμα, δηλ. ὅταν ἡ ἐμμελὴς
ἐκφορὰ τοῦ λόγου γίνεται αὐτο-
σκοπός, ὁ νοῦς τοῦ προσευχομένου
ἐγκλωβίζεται στὰ γήινα καὶ χάνει
τὴν ἀναφορὰ πρὸς τὸν Θεό.
Ὁ μνημονευθεὶς Νεῖλος Σιναΐτης, ἐκφράζο-
ντας τὴν παράδοση τῶν ἐρημιτῶν, ὑποστηρίζει
ὅτι πάντοτε ἡ ψαλμωδία δὲν ὠφελεῖ τοὺς μο-
ναχούς, καθόσον μπορεῖ νὰ διασπᾶ τὸν προ-
σευχόμενο νοῦ τοῦ ἡσυχαστῆ. Παρὰ ταῦτα οἱ
ὕμνοι εἶναι «ἡ στολὴ καὶ ἡ δόξα» τῆς καθολικῆς
Ἐκκλησίας (δηλ. τῆς ἐνορίας), ἡ ὁποία συστη-
42
Ἐπιστολὴ Λέοντι Καλαβρίας, PG 102, 780- 781 [= B.
LAOURDAS καὶ L. G. WESTER-INK (ἐκδ.), Εpistolae et
Amphilochiae, τ. ΙΙΙ, Λειψία 1985, σ. 166]. Βλ. σχετ. ΙΕ-
ΡΩΝΥΜΟΥ Ι. ΚΟΤΣΩΝΗ, Ἰδιάζουσα περίπτωση ἐκκλη-
σιαστικῆς οἰκονομίας. Ἡ θεία εὐχαριστία μεταφερομένη
ὑπὸ μὴ χριστιανῶν γυναικῶν, Θεολογία 27 (1956) 3-24·
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΖΕΡΠΟΥ, Ἐφόδιον ζωῆς. Ἡ μετάδοση τῆς
Θ. Κοινωνίας στοὺς ἀσθενεῖς ποὺ ἀντιμετωπίζουν κίν-
δυνο θανάτου. Συμβολὴ στὴν Ποιμαντικὴ Λειτουργική,
Ἀθήνα 2001, σσ. 86-87· Ξ. ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ,
Ὅροι καὶ προϋποθέσεις διὰ τὴν συμμετοχὴν εἰς τὴν θεί-
αν εὐχαριστίαν ἐξ ἐπόψεως Ὀρθοδόξου, Ἐπιστημονικὴ
Ἐπετηρὶς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν 28 (1989) 699 ἑξ.
43
Βλ. σχετικὰ Γ. Χ. ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑ, Ἡ Πενθέκτη οἰκουμε-
νικὴσύνοδος καὶ τὸ νομοθετικό της ἔργο, Κατερίνη1998,
σ. 223 ἑξ. Γιὰ τὸ θέμα τῆς εἰσόδου κτήνους σὲ ναὸ κατὰ
τὸν κανόνα 88 τῆς Πενθέκτης βλ. ΕΙΡΗΝΗΣ Π. ΧΡΙΣΤΙ-
ΝΑΚΗ, Τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἔγκλημα τῆς εἰσαγωγῆς κτή-
νους σὲ ἱερὸ ναό, Ἀθήνα 2002.
44
Ὁμιλία 9 εἰς Β΄ Τιμ., PG 62, 543. Βλ. καὶ PG 86, 361D.
45
Γιὰ τὴ στόχευση τοῦ κανονικοῦ νομοθέτη βλ. τὶς θέσεις
τῶν ἑρμηνευτῶν Ζωναρᾶ καὶ Βαλσαμῶνος, Γ. ΡΑΛΛΗ -
Μ. ΠΟΤΛΗ, ὅπ.π., τ. Β΄, σσ. 468-469. Πρβλ. καὶ Πηδάλιον,
σ. 282, ὑποσ. 1, ὅπου ἡ ἀπαγόρευση σχετίζεται μὲ τὴ δι-
δασκαλία ἀπὸ πλευρᾶς τῶν γυναικῶν ἐντὸς τοῦ ναοῦ.
46
Γ. ΡΑΛΛΗ - Μ. ΠΟΤΛΗ, ὅπ.π., σ. 478. Οἱ «ἄτακτες βοὲς»
τῶν ψαλτῶν, κατὰ τὸν Βαλσαμώνα, κατακρίθηκαν συ-
νοδικὰ ἀπὸ πατριάρχες: «Ἐπεὶ δὲ παρὰ διαφόροις ἁγιω-
τάτοις πατριάρχαις ἐλαλήθη, μὴ μόνον ἐν ταῖς ἑορταῖς
γίνεσθαι τοιαῦτα παρὰ τῶν ψαλτῶν, ἀλλὰ καὶ ἐν παν-
νυχίσι καὶ μνημοσύνοις τεθνεώτων, γεγόνασι διάφορα
σημειώματα συνοδικὰ ἀφορισμῷ καθυποβάλλοντα
τοὺς τοιαῦτα ποιοῦντας καὶ ἢ διὰ ψαλμωδημάτων καὶ
ἀλληλουαρίων λιτῶν, ψαλλομένων κατὰ τὸ θεμέλιον τῆς
Ἐκκλησίας, ἐκπληροῦντες τὴν παννύχιον ψαλμῳδίαν»
(ὅπ.π., σ. 480).
